Χθες κατατέθηκε στη Βουλή ο πρώτος Εθνικός Κλιματικός Νόμος που ορίζει το θεσμικό πλαίσιο και θέτει συγκεκριμένους στόχους για τη σταδιακή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, προκειμένου να επιτευχθούν οι εθνικοί κλιματικοί στόχοι για το 2030 και η μετάβαση σε καθεστώς κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Οι στόχοι της αξιολογούμενης ρύθμισης είναι η σταδιακή μετάβαση της οικονομίας της χώρας στην κλιματική ουδετερότητα με τον πλέον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο και η διασφάλιση σταθερού ρυθμιστικού πλαισίου, έτσι ώστε να υπάρχει η αναγκαία προβλεψιμότητα. Ως μακροπρόθεσμος στόχος είναι η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και η προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας στην αναπόφευκτη κλιματική αλλαγή, με τον πλέον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο.
Αναφορικά με τις απαιτήσεις από τις επιχειρήσεις, με το προτεινόμενο άρθρο 20 θεσπίζονται μέτρα για την καταγραφή και δημοσιοποίηση, σε πρώτη φάση, των εκπομπών από επιχειρήσεις, με απώτερο σκοπό τη θέσπιση ποσοτικών στόχων μείωσης ανά κλάδο.
Ειδικότερα, θεσπίζεται για συγκεκριμένες επιχειρήσεις του ιδιωτικού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, έως την 31η Οκτωβρίου 2023, η υποχρέωση ετήσιας καταγραφής, αναφοράς και δημοσιοποίησης των εκπομπών (ανθρακικό αποτύπωμα), μέσω υποβολής σχετικής έκθεσης, ενώ καθορίζεται ο τρόπος υπολογισμού του ανθρακικού τους αποτυπώματος.
Για την επίτευξη της αναγκαίας μείωσης των εκπομπών, προβλέπεται η δυνατότητα θέσπισης στόχων μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, όταν συγκεντρωθούν επαρκή στοιχεία με βάση τις υποβαλλόμενες εκθέσεις. Η ετήσια έκθεση θα συμπεριλαμβάνει εθελοντικούς στόχους και δράσεις μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η οποία θα επαληθεύεται από πιστοποιημένο φορέα και θα επικαιροποιείται ετησίως.
Συγκεκριμένα ο νόμος αναφέρει «Τα νομικά πρόσωπα της παρ. 2 υποβάλλουν, έως και την 31η Οκτωβρίου 2023, σε δημόσια προσβάσιμη ηλεκτρονική βάση δεδομένων που υλοποιεί και λειτουργεί ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος αναφοράς 2022. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται εθελοντικοί στόχοι και δράσεις μείωσης ή αντιστάθμισης των εκπομπών. Η έκθεση επικαιροποιείται και επαληθεύεται με τη διαδικασία της παρ. 4 ετησίως».
Το παραπάνω αφορά:
- Επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο
- Πιστωτικά ιδρύματα
- Ασφαλιστικές επιχειρήσεις
- Επιχειρήσεις επενδύσεων
- Επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας
- Εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης
- Εταιρείες ταχυμεταφορών
- Επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου
- Αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζομένους
- Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδας
- Αστικές εταιρείες παροχής συγκοινωνιακού έργου (ΟΑΣΑ, ΟΑΣΘ κλπ)
Εξαιρούνται οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, του άρθρου 2 του Παραρτήματος της Σύστασης 2003/361/ΕΚ της Επιτροπής της 6ης Μαΐου 2003 «σχετικά µε τον ορισμό των πολύ μικρών, των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων» (L 124).
Σε περίπτωση μη έγκαιρης υποβολής της έκθεσης, επιβάλλεται πρόστιμο 50€ ευρώ για κάθε μέρα καθυστέρησης. Το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 0,01% επί του συνολικού κύκλου εργασιών της τελευταίας χρήσης του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας με βάση τον κύκλο εργασιών της τελευταίας υποβληθείσας δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.
Οι εκπομπές θα υπολογίζονται σύμφωνα με το πρότυπο «2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories» όπως έχει τροποποιηθεί, και περιλαμβάνει τις άμεσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τις έμμεσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας, όπως ορίζονται στο πρότυπο «GHG Protocol - WORLD RESOURCES INSTITUTE» ή εναλλακτικά, σύμφωνα με το πρότυπο «ISO 14064 - 1:2018», κατηγορίας 1 και
Ως συντελεστές μετατροπής της τελικής κατανάλωσης ενέργειας σε ισοδύναμους τόνους εκλυόμενου διοξειδίου του άνθρακα (CO2) χρησιμοποιούνται οι συντελεστές που αναφέρονται στην πλέον πρόσφατη εθνική απογραφή εκπομπών.
Η πραγματοποίηση των αυτοελέγχων όλων των νομικών προσώπων της παρ. 2 ανατίθεται από το νομικό πρόσωπο σε επαληθευτή, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο είναι επίσημα αναγνωρισμένο, σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.01.2/56790/ΔΠΠ1828/31.5.2016 κοινή απόφαση του Υπουργού και του Υφυπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού (Β΄ 1897, διόρθωση σφάλματος Β΄ 2387), ότι πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις επάρκειας που προβλέπονται στον Κανονισμό (ΕΕ) 600/2012 της Επιτροπής, της 21ης Ιουνίου 2012, «για την επαλήθευση των εκθέσεων που αφορούν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και τα τονοχιλιόμετρα και για τη διαπίστευση των ελεγκτών σύμφωνα με την οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου» (L 181).
Με την επιφύλαξη του άρθρου 16, έως την 1η Ιανουαρίου 2025, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν γνωμοδότησης της Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, εξετάζει τη δυνατότητα θέσπισης στόχων μείωσης των εκπομπών ανά κλάδο δραστηριότητας σε αντιστοιχία με τους εθνικούς στόχους, αφού λάβει υπόψη τους σχετικούς τομεακούς προϋπολογισμούς του άρθρου 7 και τις προβλέψεις του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα.
Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
Παράλληλα με το άρθρο 18 του ν/σ από την 1η Ιανουαρίου 2024 οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά ποσοτική καταγραφή μειώσεων/αυξήσεων εκπομπών CO2, που θα προκύψουν από τη λειτουργία του έργου. Το μέτρο αφορά τις εξής εγκαταστάσεις:
- Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών (ΧΥΤΑ, βιολογικοί καθαρισμοί, ΚΔΑΥ κλπ).
- Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής.
- Πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και υδατοκαλλιέργειες.
- Βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις.
Όλες οι παραπάνω εγκαταστάσεις θα πρέπει, να έχουν μειώσει κατ’ ελάχιστο τις εκπομπές CO2 30%, έως το 2030 σε σχέση με το 2019. Εξαιρούνται οι εγκαταστάσεις επιχειρήσεων που εντάσσονται στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου (ΣΕΔΕ).
Σημειώνεται ότι ο Κλιματικός Νόμος δίνει τη δυνατότητα αντιστάθμισης των εκπομπών με φυτεύσεις/δασώσεις, πράσινα πιστοποιητικά κλπ.
Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν τέτοιες εγκαταστάσεις θα πρέπει να συντάσσουν ετήσιες εκθέσεις, έτσι ώστε να γίνεται παρακολούθηση εφαρμογής των μέτρων (η μη εφαρμογή επισύρει πρόστιμο το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,1% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας). Ο φορέας εκμετάλλευσης της εγκατάστασης θα αναθέτει την πραγματοποίηση των ελέγχων όλων των εγκαταστάσεων σε πιστοποιημένο επαληθευτή.
Με το άρθρο 18 σύμφωνα με το τελικό κείμενο ενδυναμώνεται η διάσταση του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) με τροποποίηση του Μέρους Β’ του Παραρτήματος ΙΙ του ν. 4014/2011 (Α’ 209) και προσθήκη στο ελάχιστο περιεχόμενο του φακέλου ΜΠΕ. Επιπλέον, προστίθεται ως απαιτούμενο για το φάκελο ΜΠΕ ως ειδικό χαρακτηριστικό του έργου ή της δραστηριότητας, ο έλεγχος της συμβατότητας αυτών με την επίτευξη των εθνικών στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και το ΕΣΕΚ, την κλιματική ουδετερότητα του 2050, καθώς και η παρακολούθηση τους, ενώ προστίθεται και η αντίστοιχη πληροφορία στη μη τεχνική περίληψη.
Μείωση εκπομπών από εγκαταστάσεις
Στο άρθρο 19 του ν/σ θεσπίζονται μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από τις πλέον ενεργοβόρες εγκαταστάσεις που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ). Ειδικότερα, τίθεται ότι τα προβλεπόμενα έργα και δραστηριότητες υποχρεούνται σε κατ’ ελάχιστον μείωση εκπομπών τριάντα τοις εκατό (30%) έως το 2030, σε σχέση με το 2019, ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας.
Επιπροσθέτως, θεσπίζεται η υποχρέωση υποβολής έκθεσης, σε όλες τις ανωτέρω εγκαταστάσεις, στην αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση αρχή, προκειμένου να αποτυπωθεί ο τρόπος συμμόρφωσης με τον στόχο μείωσης των εκπομπών, ενώ ορίζεται ότι για την εκπλήρωση του ως άνω ποσοτικού στόχου ο φορέας εκμετάλλευσης του έργου ή της δραστηριότητας μπορεί να προβαίνει σε αντιστάθμιση
εκπομπών μέσω φυτεύσεων, συμπεριλαμβανομένων των δασώσεων.
Παράλληλα προβλέπεται ότι, εφόσον στον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας ανήκουν περισσότερες ομοειδείς εγκαταστάσεις, είναι δυνατόν να υπολογίζεται το άθροισμα των εκπομπών τους για την επίτευξη των ως άνω στόχων, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών σταθερών εγκαταστάσεων που υπάγονται στο ΣΕΔΕ. Η ευελιξία αυτή είναι απαραίτητη, προκειμένου να δίνεται η δυνατότητα επίτευξης του στόχου επ’ ωφελεία του περιβάλλοντος και στις περιπτώσεις που αυτό δεν είναι εφικτό με τεχνικοοικονομικά αποτελεσματικό τρόπο στο πλαίσιο της παραγωγικής λειτουργίας της εγκατάστασης.
Στενεύουν τα όρια για τις επιχειρήσεις καθώς θα πρέπει να υποβάλουν εκθέσεις ανθρακικού αποτυπώματος με έτος αναφοράς ήδη το τρέχον έτος ενώ θα πρέπει όσες έχουν ενεργοβόρες εγκαταστάσεις να λάβουν μέτρα για να συμμορφωθούν για τη μείωση των εκπομπών.