Στο πλαίσιο της πραγματοποίησης της 27ης Διάσκεψης των μερών της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, γνωστότερη και ως COP27, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατύπωσε οκτώ ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με την αποστολή της διάσκεψης, τη σχέση της με τη Συμφωνία του Παρισιού, αλλά και τις ενέργειες της ΕΕ για να μειώσει τις δικές της εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
.
Τι είναι η COP27;
Η 27η διάσκεψη των μερών της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC), γνωστότερη ως COP27, θα πραγματοποιηθεί κατά το διάστημα 6-18 Νοεμβρίου 2022 στο Sharm el-Sheikh της Αιγύπτου. Η COP27 θα φέρει σε επαφή διαπραγματευτές κυβερνήσεων, τοπικές αρχές, επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών για να συζητήσουν την παγκόσμια δράση για το κλίμα. Στους βασικούς στόχους της διάσκεψης περιλαμβάνονται η αύξηση της παγκόσμιας φιλοδοξίας όσον αφορά τις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να παραμείνει εφικτή η τήρηση των ορίων θερμοκρασίας που καθορίζονται στη συμφωνία του Παρισιού, η ενίσχυση των παγκόσμιων προσπαθειών για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τη χρηματοδότηση για το κλίμα, και η επίτευξη προόδου ως προς τη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών για την αντιμετώπιση των απωλειών και των ζημιών. Τα μέρη θα ασχοληθούν επίσης με άλλα σημαντικά θέματα, όπως τα δάση και η γεωργία, η μεταφορά τεχνολογίας, οι αυτόχθονες πληθυσμοί και το φύλο.
Η συμφωνία του Παρισιού, η οποία συνήφθη τον Δεκέμβριο του 2015, αποσκοπεί στην αποφυγή της επικίνδυνης κλιματικής αλλαγής μέσω του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε επίπεδα αρκετά κάτω από τους 2 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και της συνέχισης των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, καθώς και στο να καταστούν οι χρηματοδοτικές ροές συμβατές με τους στόχους για το κλίμα. Η συμφωνία τέθηκε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016. Τη συμφωνία έχουν εγκρίνει 198 συμβαλλόμενα μέρη της UNFCCC, ενώ την έχουν πλέον κυρώσει 193 κράτη και η ΕΕ.
Ποιες είναι οι προσδοκίες της ΕΕ από την COP27;
Η ΕΕ αναμένει από τους παγκόσμιους ηγέτες και τους υπουργούς στο Sharm el-Sheikh να επιδείξουν τη δέσμευσή τους ως προς την υλοποίηση της αυξημένης φιλοδοξίας τους. Απαιτείται επειγόντως επιτάχυνση της δράσης για το κλίμα τώρα για να γεφυρωθεί το χάσμα φιλοδοξίας, ώστε να ευθυγραμμιστεί ο κόσμος με το όριο θερμοκρασίας της συμφωνίας του Παρισιού.
Μετά την COP του Παρισιού, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) έχει περιγράψει τις βαθιές, μη αναστρέψιμες και υπαρξιακές επιπτώσεις που συνδέονται με την κλιματική κρίση, υπογραμμίζοντας ότι μόνο δραστικές πρόσθετες μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μπορούν να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 °C και να εξασφαλίσουν την αποφυγή των χειρότερων επιπτώσεων της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.
Παρά τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της COP26, η φετινή έκθεση του UNEP για το χάσμα εκπομπών δείχνει ότι η διεθνής κοινότητα υπολείπεται κατά πολύ των στόχων του Παρισιού, χωρίς να υπάρχει αξιόπιστη πορεία προς τον 1,5 °C. Οι πολιτικές που εφαρμόζονται σήμερα υποδεικνύουν αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,8 °C έως το τέλος του αιώνα. Η υλοποίηση των τρεχουσών δεσμεύσεων θα μειώσει την αύξηση της θερμοκρασίας στους 2,4–2,6 °C έως το τέλος του αιώνα. Ως εκ τούτου, είναι κρίσιμης σημασίας να διατηρηθεί η πολιτική πίεση και η δυναμική στην COP27, και να πειστούν οι χώρες με τις υψηλότερες εκπομπές παγκοσμίως να αναλάβουν επείγουσα δράση για την ταχύτερη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Στο Παρίσι τέθηκε επίσης ως στόχος για τις ανεπτυγμένες χώρες να κινητοποιούν συλλογικά 100 δισ. δολάρια ΗΠΑ ετησίως από το 2020 έως το 2025, για να στηρίξουν τις αναπτυσσόμενες χώρες στις προσπάθειές τους μείωσης των εκπομπών και προετοιμασίας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μολονότι ο στόχος δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι χώρες-χορηγοί θα υλοποιήσουν τη δέσμευσή τους έως το 2023. Ενώ η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αποτελούν τον μεγαλύτερο πάροχο διεθνούς δημόσιας χρηματοδότησης για το κλίμα, με 23 δισ. ευρώ το 2020 και το 2021, υπάρχει επείγουσα ανάγκη οι άλλες ανεπτυγμένες χώρες να συνεισφέρουν περισσότερο. Στην COP27 η κοινότητα των χορηγών βοήθειας πρέπει να διαβεβαιώσει συλλογικά τις αναπτυσσόμενες χώρες ότι θα τηρήσει αυτή την υπόσχεση.
Τι κάνει η ΕΕ για να μειώσει τις δικές της εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου;
Η ΕΕ πρωτοστατεί στην παγκόσμια πράσινη μετάβαση και στην εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού. Με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα που ισχύει από το 2021, διαθέτουμε ένα φιλόδοξο, δεσμευτικό νομοθετικό πλαίσιο που καλύπτει όλους τους τομείς της οικονομίας για την επίτευξη των στόχων μας για το κλίμα. Από το 1990 έως το 2021 οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ μειώθηκαν κατά 30 %, ενώ η οικονομία της μεγεθύνθηκε κατά περισσότερο από 60 %.
Η πρόεδρος της Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη δράση για το κλίμα στην κορυφή των προτεραιοτήτων της ΕΕ, αναπτύσσοντας την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία σε συνεργασία με τον εκτελεστικό αντιπρόεδρο κ. Φρανς Τίμερμανς, για να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος στον κόσμο έως το 2050.
Τον Δεκέμβριο του 2020 η ΕΕ αναβάθμισε περαιτέρω το επίπεδο φιλοδοξίας της όσον αφορά τη δράση για το κλίμα και αύξησε την εθνικά καθορισμένη συνεισφορά της στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, με απόφασή της να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990 και να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Οι στόχοι αυτοί είναι δεσμευτικοί βάσει του ευρωπαϊκού νομοθετήματος για το κλίμα.
Τον Ιούλιο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια ολοκληρωμένη δέσμη νομοθετικών προτάσεων οι οποίες καθόρισαν την πορεία για να επιτύχει η ΕΕ τις φιλόδοξες νέες μειώσεις της εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με δίκαιο, οικονομικά αποδοτικό και ανταγωνιστικό τρόπο. Η εν λόγω δέσμη συνδυάζει μηχανισμούς που βασίζονται στην αγορά με πιο φιλόδοξους, νομικά δεσμευτικούς στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση, τη διατήρηση και την αύξηση των φυσικών καταβοθρών άνθρακα, την ταχύτερη ανάπτυξη των μεταφορών χαμηλών εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών και των καυσίμων για τη στήριξή τους, καθώς και την ευθυγράμμιση των φορολογικών πολιτικών με τους στόχους και τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για την πρόληψη της διαρροής άνθρακα. Τον Οκτώβριο του 2022 επιτεύχθηκε η πρώτη συμφωνία για τα αυτοκίνητα μηδενικών εκπομπών έως το 2035. Οι διαπραγματεύσεις για άλλα στοιχεία της δέσμης αναμένεται να ολοκληρωθούν έως το τέλος του τρέχοντος έτους.
Τον Δεκέμβριο του 2021 η Επιτροπή παρουσίασε επίσης την πρώτη νομοθετική πρόταση της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου στον τομέα της ενέργειας, καθώς το μεθάνιο είναι ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου. Η πρόταση απαιτεί από τους τομείς του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του γαιάνθρακα να μετρούν, να αναφέρουν και να επαληθεύουν τις εκπομπές μεθανίου, και θεσπίζει αυστηρούς κανόνες για τον εντοπισμό και την επισκευή των διαρροών μεθανίου και για τον περιορισμό του εξαερισμού και της καύσης σε πυρσό. Προτείνει επίσης παγκόσμια εργαλεία παρακολούθησης που διασφαλίζουν τη διαφάνεια των εκπομπών μεθανίου από τις εισαγωγές πετρελαίου, αερίου και γαιάνθρακα στην ΕΕ, τα οποία θα επιτρέψουν στην Επιτροπή να εξετάσει περαιτέρω δράσεις στο μέλλον.
Το 2022, ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στη διαταραχή των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και στις αλυσιδωτές επιπτώσεις όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια και την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου, η ΕΕ ανέλαβε αποφασιστική δράση με το σχέδιο REPowerEU. Στα μέτρα περιλαμβάνονται:
-
- ενίσχυση των δράσεων ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης ενέργειας με πρόταση αύξησης του δεσμευτικού στόχου ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ από 9 % σε 13 %·
- επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αύξηση του πρωταρχικού στόχου της ΕΕ για το 2030 από 40 % σε 45 %·
- διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ με διεθνείς εταίρους.
Πώς αντιμετωπίζει η συμφωνία του Παρισιού την προσαρμογή και τις απώλειες και ζημίες που συνδέονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;
Η συμφωνία του Παρισιού καθορίζει έναν παγκόσμιο στόχο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ο οποίος συνίσταται στη βελτίωση της προσαρμοστικής ικανότητας, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και τη μείωση της ευπάθειας σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Ο παγκόσμιος απολογισμός, ο οποίος θα πραγματοποιείται κάθε πενταετία αρχής γενομένης από το 2023, θα εξετάζει τη συνολική πρόοδο προς την επίτευξη αυτού του στόχου. Η συμφωνία του Παρισιού αναγνωρίζει επίσης τη σημασία της αποτροπής, της ελαχιστοποίησης και της αντιμετώπισης των απωλειών και των ζημιών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένων των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι πλημμύρες, οι κατολισθήσεις, οι καταιγίδες και οι δασικές πυρκαγιές, και των γεγονότων που εξελίσσονται με αργό ρυθμό, όπως η απώλεια υδροφόρων οριζόντων γλυκών υδάτων και παγετώνων.
Η προσαρμογή αποτελεί βασικό στοιχείο της πολιτικής και του σχεδιασμού της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή τον Φεβρουάριο του 2021, η στρατηγική δε αυτή έχει ως στόχους να καταστεί η προσαρμογή πιο έξυπνη, ταχύτερη και πιο συστημική, καθώς και να επιταχυνθεί η διεθνής δράση για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές στρατηγικές προσαρμογής κερδίζουν συνεχώς έδαφος από την έκδοση της πρώτης στρατηγικής της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή το 2013. Επιπλέον, η διεθνής συνεργασία μας στον τομέα αυτό έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία, και το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται επίσης σε ειδικό κεφάλαιο της στρατηγικής. Σήμερα 3.400 πόλεις και τοπικές κυβερνήσεις στην ΕΕ έχουν δεσμευτεί να αναπτύξουν την ικανότητα προσαρμογής τους στο πλαίσιο του συμφώνου των δημάρχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Η ΕΕ έχει αναλάβει τη δέσμευση να στηρίξει τις χώρες-εταίρους για να αναλάβουν δράση για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών τους προσαρμογής. Το μερίδιο της ενωσιακής χρηματοδότησης για το κλίμα που προορίζεται για έργα προσαρμογής αυξάνεται, με ιδιαίτερη έμφαση στις πλέον ευάλωτες χώρες. Το 2021 περίπου το 40 % της χρηματοδότησης για το κλίμα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ διατέθηκε σε έργα προσαρμογής (εξαιρουμένων των κονδυλίων των κρατών μελών).
Στο Sharm el-Sheikh, η ΕΕ θα στηρίξει τις προσπάθειες για την ενίσχυση της ικανότητας της συμφωνίας του Παρισιού να λειτουργήσει καταλυτικά και να αυξήσει τη διεθνή στήριξη προς τις ευάλωτες κοινότητες μέσω διαφόρων εργαλείων, όπως συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ακραία καιρικά φαινόμενα· μέτρα ετοιμότητας για την αντιμετώπιση καταστροφών και διαχείρισης κινδύνων· μηχανισμοί ασφάλισης· μέτρα ανθρωπιστικής βοήθειας και ανάκαμψης.
Πώς διασφαλίζει η συμφωνία του Παρισιού την τήρηση από τις χώρες των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει;
Το ενισχυμένο πλαίσιο διαφάνειας που θεσπίστηκε στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού θα οικοδομήσει αμοιβαία εμπιστοσύνη και καλή πίστη και θα προαγάγει την αποτελεσματική εφαρμογή των δεσμεύσεων της συμφωνίας. Θα επιτρέπει την παρακολούθηση της ατομικής προόδου των συμβαλλόμενων μερών όσον αφορά την υλοποίηση των εθνικών καθορισμένων συνεισφορών τους, καθώς και την άντληση στοιχείων για την τεκμηρίωση των παγκόσμιων απολογισμών και την αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων.
Οι εμπεριστατωμένες πολυμερείς κατευθυντήριες γραμμές για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία μπορούν επίσης να βοηθήσουν τις χώρες να χαράξουν ορθές εγχώριες πολιτικές, παρέχοντας κίνητρο για την ανάπτυξη και τη διατήρηση των εγχώριων θεσμικών μηχανισμών, συστημάτων συλλογής δεδομένων και συστημάτων παρακολούθησης που χρειάζονται οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής για να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις.
Το σύστημα διαφάνειας, λογοδοσίας και συμμόρφωσης που προβλέπεται από τη συμφωνία του Παρισιού δεν είναι τιμωρητικό, αλλά έχει ως στόχο να εντοπίζει πότε τα συμβαλλόμενα μέρη παρεκκλίνουν της πορείας τους και να τα βοηθά να επανέλθουν αν απομακρύνονται από τους στόχους τους. Το σύστημα στηρίζεται σε ολοκληρωμένες απαιτήσεις και διαδικασίες που εφαρμόζονται σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη για την παρακολούθηση της προόδου και τη διευκόλυνση των επιδόσεών τους. Στις εν λόγω απαιτήσεις και διαδικασίες συμπεριλαμβάνονται επανεξετάσεις από τεχνικό εμπειρογνώμονα, μια πολυμερής διαδικασία αξιολόγησης από ομοτίμους, και στήριξη από μια μόνιμη επιτροπή για την εφαρμογή και τη συμμόρφωση.
Τι σημαίνει η συμφωνία του Παρισιού για τη συνεισφορά της ΕΕ στη χρηματοδότηση για το κλίμα για τις αναπτυσσόμενες χώρες;
Στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη το 2009, οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν συλλογικά να κινητοποιήσουν από κοινού έως το 2020 δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση για το κλίμα ύψους 100 δισ. δολαρίων ΗΠΑ ετησίως. Στο Παρίσι το 2015 ο στόχος αυτός παρατάθηκε έως το 2025. Η χρηματοδότηση θα πρέπει να προέρχεται από ευρύ φάσμα πηγών —δημόσιων και ιδιωτικών, διμερών και πολυμερών, συμπεριλαμβανομένων των εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης— στο πλαίσιο ουσιαστικής δράσης μετριασμού και διαφανούς εφαρμογής από τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι από κοινού ο μεγαλύτερος πάροχος δημόσιας χρηματοδότησης για το κλίμα προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, έχοντας χορηγήσει πάνω από 23 δισ. ευρώ μόνο το 2021. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι επίσης ο μεγαλύτερος χορηγός επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας παγκοσμίως (συνολικού ύψους 67 δισ. ευρώ το 2020), βοήθειας που ολοένα και περισσότερο ενσωματώνει συνιστώσες που συνδέονται με τη δράση για το κλίμα.
Συνολικά, για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού απαιτούνται σημαντικοί χρηματοδοτικοί πόροι. Βάσει της συμφωνίας, οι χώρες έχουν δεσμευτεί να καταστήσουν τις χρηματοδοτικές ροές συμβατές με μια πορεία χαμηλών εκπομπών και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, ώστε να συμβάλουν στην επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων για το κλίμα.
Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ έχει αναπτύξει ένα φιλόδοξο θεματολόγιο για τη βιώσιμη χρηματοδότηση. Επιπλέον, η ΕΕ στηρίζει τις αναπτυσσόμενες χώρες για τη βελτίωση των συνθηκών τους όσον αφορά την κινητοποίηση χρηματοδότησης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Τον Οκτώβριο του 2019 η ΕΕ εγκαινίασε τη διεθνή πλατφόρμα για τη βιώσιμη χρηματοδότηση (IPSF) για την κλιμάκωση της κινητοποίησης ιδιωτικών κεφαλαίων προς περιβαλλοντικά βιώσιμες επενδύσεις. Η πλατφόρμα περιλαμβάνει πλέον 17 μέλη, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 55 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το 50 % του παγκόσμιου πληθυσμού και το 55 % του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Ποιος είναι ο ρόλος των μη κρατικών φορέων στη δράση για το κλίμα;
Η συμφωνία του Παρισιού αναγνωρίζει τον καίριο ρόλο των μη κρατικών φορέων, των επιχειρήσεων, των τοπικών κυβερνήσεων, των πόλεων και άλλων οργανισμών στη μετάβαση προς έναν κόσμο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή.
Το παγκόσμιο πρόγραμμα δράσης για το κλίμα (GCAA) —γνωστό και ως εταιρική σχέση του Μαρακές για την παγκόσμια δράση για το κλίμα— δρομολογήθηκε το 2016 για να λειτουργήσει ως καταλύτης δράσης από όλους τους συντελεστές έναντι της κλιματικής αλλαγής, να αυξήσει περαιτέρω το επίπεδο φιλοδοξίας πριν από το 2020 και να στηρίξει τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν αναλάβει προορατική δράση για την προώθηση και τη στήριξη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών στο πλαίσιο του παγκόσμιου προγράμματος δράσης για το κλίμα, όπως το παγκόσμιο σύμφωνο των δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια και η αποστολή «Καινοτομία».
Οι εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου για την παγκόσμια δράση για το κλίμα και οι θεματικές ημερίδες στην COP27 θα αποτελέσουν ευκαιρία για προβληματισμό σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο πλαίσιο των υφιστάμενων πρωτοβουλιών, καθώς και για ανακοινώσεις σχετικά με νέες πρωτοβουλίες.
