Στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, όπου διεξάγεται η σύνοδος κορυφής COP30, η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλοι πολυμερείς οργανισμοί ανάπτυξης (Multilateral Development Banks – MDBs) βρίσκονται στο επίκεντρο των πιέσεων. Οι αναπτυσσόμενες χώρες, αντιμέτωπες με αυξανόμενες φυσικές καταστροφές, ενεργειακές κρίσεις και οικονομικές ανισότητες, ζητούν από αυτούς τους θεσμούς να κινηθούν γρηγορότερα και να διαθέσουν περισσότερους πόρους για την κλιματική δράση.
.
Τι είναι οι αναπτυξιακές τράπεζες και ποιος ο ρόλος τους
Οι αναπτυξιακές τράπεζες – εθνικές ή διεθνείς – ιδρύονται με δημόσια κεφάλαια, για να υποστηρίξουν έργα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη, μέσα από τεχνική βοήθεια, επιχορηγήσεις ή δάνεια με ευνοϊκούς όρους. Οι πολυμερείς οργανισμοί, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ασιατική και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, έχουν ευρύτερη αποστολή: να μειώνουν τη φτώχεια και να στηρίζουν τη μακροχρόνια οικονομική σταθερότητα.
Χάρη στις υψηλές πιστοληπτικές τους αξιολογήσεις, οι οργανισμοί αυτοί μπορούν να δανείζουν με ευνοϊκότερους όρους και να χρηματοδοτούν έργα υψηλού ρίσκου – κάτι που για τις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, με περιορισμένη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, είναι καθοριστικό.
Γιατί ζητείται «μεταρρύθμιση»
Το αίτημα των χωρών προς τις MDBs είναι σαφές: περισσότερα και ταχύτερα κεφάλαια για την κλιματική προσαρμογή και τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας. Παρότι οι οργανισμοί αυτοί έχουν αυξήσει τις χρηματοδοτήσεις τους τα τελευταία χρόνια, το κενό παραμένει τεράστιο. Το 2024, οι MDBs διέθεσαν συνολικά 137 δισεκατομμύρια δολάρια για έργα που σχετίζονται με το κλίμα — το υψηλότερο ποσό μέχρι σήμερα. Ωστόσο, μόνο το 30% αυτών αφορούσε προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και σχεδόν το 40% κατευθύνθηκε σε πλούσιες χώρες.
Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, οι αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειαστούν τουλάχιστον 310 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2035 μόνο για έργα προσαρμογής. Αν συνυπολογιστούν οι ανάγκες για καθαρή ενέργεια και απανθρακοποίηση, το συνολικό ετήσιο ποσό ανεβαίνει σε τρισεκατομμύρια.
Η πίεση, λοιπόν, δεν αφορά μόνο τα δημόσια κεφάλαια. Οι μεταρρυθμίσεις των MDBs στοχεύουν και στην κινητοποίηση περισσότερων ιδιωτικών επενδύσεων. Το 2024, οι τράπεζες αυτές κατάφεραν να προσελκύσουν επιπλέον 132 δισεκατομμύρια δολάρια από ιδιώτες για δράσεις κατά της κλιματικής κρίσης. Η COP30 επιχειρεί να ενισχύσει αυτό το μοντέλο συνέργειας δημόσιου και ιδιωτικού κεφαλαίου.
Τι αναμένεται στη σύνοδο COP30
Οι συμμετέχουσες χώρες στη φετινή σύνοδο πιέζουν για συγκεκριμένες δεσμεύσεις: αύξηση των διαθέσιμων κεφαλαίων, επιτάχυνση εγκρίσεων και νέες στρατηγικές για τη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων. Επειδή οι ίδιες οι χώρες-μέλη χρηματοδοτούν και διοικούν τις MDBs μέσω των διοικητικών τους συμβουλίων, είναι αυτές που μπορούν να καθορίσουν τον ρυθμό των αλλαγών.
Τη Δευτέρα, μια ομάδα μεγάλων αναπτυξιακών τραπεζών ανακοίνωσε κοινή δήλωση, υποσχόμενη να «επιταχύνει και να επεκτείνει» τη στήριξη προς τις ευάλωτες οικονομίες, ενώ παρουσίασε νέες κατευθυντήριες γραμμές για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων σε έργα φυσικού κεφαλαίου και βιοποικιλότητας. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δεσμεύθηκε να διαθέσει 350 εκατομμύρια δολάρια για έργα ενίσχυσης γυναικείας επιχειρηματικότητας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή του Αμαζονίου.
Η πορεία της Παγκόσμιας Τράπεζας
Η Παγκόσμια Τράπεζα, με έδρα την Ουάσινγκτον, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των συζητήσεων. Ο οργανισμός έχει ξεκινήσει μια διαδικασία εσωτερικής αναθεώρησης, την οποία αποκαλεί «Evolution Roadmap», με στόχο να αυξήσει τη δανειοδοτική του ικανότητα, να επιταχύνει εγκρίσεις έργων και να προσανατολιστεί περισσότερο στην ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα.
Μεταξύ των προτάσεων που εξετάζονται είναι η εισαγωγή κριτηρίων βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας στις αποφάσεις δανεισμού, καθώς και η προτεραιοποίηση έργων που συνεισφέρουν σε βασικά δημόσια αγαθά, όπως η διαχείριση υδάτων, η αγροτική ανθεκτικότητα και η πράσινη ενέργεια.
Ωστόσο, η πορεία των μεταρρυθμίσεων δεν είναι χωρίς εμπόδια. Ο μεγαλύτερος μέτοχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχει εκφράσει επιφυλάξεις για την επέκταση του ρόλου της Τράπεζας στο πεδίο του κλίματος, προτείνοντας να επικεντρωθεί ξανά στην «παραδοσιακή αποστολή» της: τη μείωση της φτώχειας και την οικονομική ανάπτυξη. Η διαφωνία αυτή αποκαλύπτει τη βαθύτερη πολιτική ένταση γύρω από τον προσανατολισμό των διεθνών χρηματοπιστωτικών θεσμών στη νέα εποχή της κλιματικής οικονομίας.
Η μεγάλη εικόνα
Η COP30 δεν στοχεύει μόνο στη διατύπωση νέων δεσμεύσεων για το κλίμα, αλλά και στη διαμόρφωση ενός πιο λειτουργικού συστήματος χρηματοδότησης. Ο κόσμος της κλιματικής δράσης έχει πλέον ανάγκη από θεσμούς που μπορούν να κινητοποιήσουν τεράστια ποσά με ευελιξία, ταχύτητα και διαφάνεια.
Το μήνυμα από το Μπέλεμ είναι σαφές: χωρίς μια Παγκόσμια Τράπεζα και ένα δίκτυο πολυμερών δανειστών ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες του 21ου αιώνα, η μετάβαση προς μια ανθεκτική και βιώσιμη παγκόσμια οικονομία θα παραμείνει ανέφικτη. Οι χώρες ζητούν λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερη ταχύτητα και ουσιαστικότερη δράση.
Το ερώτημα είναι αν οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν στον 20ό αιώνα μπορούν πράγματι να αναμορφωθούν για να υπηρετήσουν έναν κόσμο που ήδη αλλάζει πιο γρήγορα από αυτούς.
Πηγή: Reuters
Οι αναπτυξιακές τράπεζες – εθνικές ή διεθνείς – ιδρύονται με δημόσια κεφάλαια, για να υποστηρίξουν έργα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη, μέσα από τεχνική βοήθεια, επιχορηγήσεις ή δάνεια με ευνοϊκούς όρους.