Για δεκαετίες, η βόρεια Αφρική υπήρξε βασικός προμηθευτής ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη, με κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου εκατομμυρίων βαρελιών τον μήνα που τροφοδοτούν αυτοκίνητα και θερμαίνουν σπίτια από την Αθήνα έως το Αμπερντίν. Τώρα, καθώς οι ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας επιδιώκουν να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων, αναζητούν στην περιοχή μια νέα πηγή ενέργειας: ηλιακά και αιολικά πάρκα τα οποία θα μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια προς βορρά μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων.
.
Η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, ακόμη και το πιο μακρινό Ηνωμένο Βασίλειο, αναζητούν τρόπους για να αξιοποιήσουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από τις ερήμους της περιοχής. Από το 1997, το δίκτυο της Ισπανίας έχει συνδεθεί με το Μαρόκο μέσω ενός καλωδίου το οποίο διασχίζει το Στενό του Γιβραλτάρ, στη μόνη τέτοια σύνδεση που λειτουργεί σήμερα. Ωστόσο, επιχειρηματίες και εταιρείες κοινής ωφέλειας σε όλη την Ευρώπη εξετάζουν τουλάχιστον έξι τέτοια έργα, που εκτείνονται από την επέκταση του καλωδίου Μαρόκου-Ισπανίας έως μια γραμμή 3.200 χιλιομέτρων που θα ξεκινά από τις ακτές του Μαρόκου στον Ατλαντικό και καταλήγει στη νότια Αγγλία. "Αυτό το έργο θα είναι το πρώτο εκ πολλών, καθώς ο κόσμος συνειδητοποιεί τα τεράστια οφέλη από τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις", λέει ο Simon Morrish, διευθύνων σύμβουλος της Xlinks, εταιρείας που σχεδιάζει το καλώδιο προς το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τον Απρίλιο, επενδυτές στο Η.Β. και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δέσμευσαν 30 εκατομμύρια βρετανικές λίρες για την ιδέα, αν και αυτό είναι μόνον ένα μικρό κλάσμα του αναμενόμενου κόστους των 22 δισεκατομμυρίων στερλινών για ηλιακές και αιολικές εγκαταστάσεις και υποθαλάσσια σύνδεση – τέσσερα ξεχωριστά καλώδια που θα κινούνται το ένα παράλληλα με το άλλο. Ο Morrish τονίζει ότι το έργο θα μπορούσε να λειτουργήσει έως το 2030, ωστόσο θα απαιτούσε από τη βρετανική κυβέρνηση να προσφέρει επιδοτήσεις παρόμοιες με εκείνες που ωφελούν την παραγωγή ενέργειας από αιολικά πάρκα στη θάλασσα στο Η.Β. Όταν συνδεθεί με ένα γιγάντιο αιολικό και ηλιακό πάρκο που σχεδιάζει η Xlinks στην έρημο του νότιου Μαρόκου, το σύστημα θα έχει αρκετή χωρητικότητα για να τροφοδοτήσει περίπου 7 εκατομμύρια οικίες, βοηθώντας το Η.Β. να επιτύχει τον στόχο του για καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα από τον τομέα της ενέργειας έως το 2035. Το μήκος της διαδρομής σημαίνει ότι θα χανόταν περίπου το 13% της ισχύος που θα μεταφερόταν, πέρα από τις μικρότερες απώλειες αφού έφτανε στον προορισμό της, ωστόσο ο Morrish θεωρεί ότι το έργο μπορεί να καταστεί βιώσιμο.
Αμφίδρομες
Η Laura El-Katiri, ενεργειακή οικονομολόγος και επισκέπτρια συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, λέει ότι είναι επικίνδυνο να βασίζεται κανείς σε οποιονδήποτε μοναδικό προμηθευτή για ενέργεια, όπως θα έκανε το έργο της Xlinks. Αντιτείνει να διασυνδεθούν οι ηλιακές ή αιολικές εγκαταστάσεις στην Αφρική πληρέστερα με το ευρωπαϊκό δίκτυο, δίνοντας στην πορεία σε όλους ένα μερίδιο στην επιτυχία και την ασφάλειά του. "Το να κάνεις τα πάντα μόνος έχει το κόστος του", λέει η El-Katiri. "Η βόρεια Αφρική μπορεί να αποτελέσει μια μεγάλη πηγή ενέργειας για την Ευρώπη, ωστόσο μια μεμονωμένη χώρα που συναλλάσσεται με μια άλλη είναι πάντα διαφορετική υπόθεση από ένα μπλοκ 26 χωρών που διαπραγματεύεται με έναν εταίρο". Αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι οι πολιτικές προκλήσεις μιας τέτοιας ιδέας καθιστούν δύσκολη την εφαρμογή της.
Αν και η Xlinks θα στέλνει ρεύμα μόνο προς τη μία κατεύθυνση, άλλοι σχεδιάζουν αμφίδρομες συνδέσεις, οι οποίες θα επιτρέψουν στην ηλεκτρική ενέργεια να ρέει και προς νότο όταν τα ευρωπαϊκά δίκτυα υπερφορτώνονται και οι τιμές πέφτουν, παρέχοντάς τους μια αγορά για την πλεονάζουσα ενέργεια. Το Μαρόκο πρόκειται να ξεκινήσει την κατασκευή μιας τέτοιας γραμμής προς την Πορτογαλία το 2027. Η Αίγυπτος και η Ελλάδα συζητούν ένα καλώδιο μέσω Κύπρου και διάφοροι επιχειρηματίες πιέζουν για παρόμοιες συνδέσεις από την Τυνησία και την Αλγερία προς την Ιταλία. "Υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Πορτογαλία και την Ισπανία, ωστόσο, αν ανοίξουμε τους κρουνούς, πιστέψτε με, η αφρικανική κιλοβατώρα θα είναι πολύ ανταγωνιστική", λέει ο Karim Choukri, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Hassan II στο Μαρόκο.
Εναλλακτική
Είναι λογικό να συνδέει κανείς χώρες με διαφορετικά καιρικά μοτίβα, επιτρέποντάς τους να βοηθούν η μία την άλλη όταν ο τοπικός άνεμος ή ήλιος υποχωρεί. Εάν η Βόρεια Θάλασσα –όπου το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει χιλιάδες ανεμογεννήτριες– είναι ήρεμη, ο καιρός μπορεί να είναι ηλιόλουστος ή θυελλώδης στο Μαρόκο. Τις δε ημέρες με θυελλώδεις ανέμους στην Ιταλία, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας θα μπορούσαν να πωλούν φθηνή πλεονάζουσα ηλιακή ενέργεια στην Τυνησία, όπου η περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια παράγεται με φυσικό αέριο.
Οι προτάσεις προσφέρουν μια ανησυχητική "ηχώ" αποτυχημένων προσπαθειών αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την περιοχή πριν από δύο δεκαετίες. Το 2009, Ευρωπαίοι, Αφρικανοί και Αμερικανοί επενδυτές ίδρυσαν το Ίδρυμα Desertec για την κατασκευή ηλιακών εγκαταστάσεων στη Σαχάρα, ωστόσο αυτή η προσπάθεια ναυάγησε στις αρχές της δεκαετίας του 2010 λόγω του υψηλού κόστους μεταφοράς και της αστάθειας μετά την Αραβική Άνοιξη. Ωστόσο, η αξιοποίηση των άφθονων πόρων ήλιου και ανέμου της περιοχής έχει νόημα, λέει ο Jack Richardson, αναλυτής στην Onward, think tank με έδρα το Λονδίνο. "Αυτό που θέλει κανείς είναι ποικιλία πηγών", λέει. "Δεν νομίζω ότι ο ηλεκτρισμός από τη Βόρεια Αφρική είναι μια τόσο κακή εναλλακτική. Είναι πιο ασφαλές το να προσφύγεις σε αυτόν από το να βασίζεσαι σε ρωσικούς ενεργειακούς πόρους".
Πηγή: Bloomberg/Capital.gr
Από το 1997, το δίκτυο της Ισπανίας έχει συνδεθεί με το Μαρόκο μέσω ενός καλωδίου το οποίο διασχίζει το Στενό του Γιβραλτάρ, στη μόνη τέτοια σύνδεση που λειτουργεί σήμερα.