Η νέα μελέτη της ShareAction, In Debt to the Planet 2025, αποτυπώνει μια εικόνα που δύσκολα μπορεί να αγνοήσει η ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά: το χάσμα ανάμεσα στις μεγάλες περιβαλλοντικές υποσχέσεις και την πραγματική πρόοδο παραμένει βαθύ και επίμονο.
.
Με μέσο σκορ μόλις 41% ανάμεσα σε 25 μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, η έρευνα δείχνει ότι η μετάβαση σε ένα οικονομικό μοντέλο που ευθυγραμμίζεται με το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ακόμη μακριά από το να θεωρηθεί ώριμη ή συνεκτική
Η κορυφή της κατάταξης μάλλον ενισχύει αυτή την ανησυχία: η La Banque Postale προηγείται με συνολικό σκορ 58%, δηλαδή όχι καν δύο τρίτα της βαθμολογίας. Στις επόμενες θέσεις βρίσκονται BNP Paribas, Crédit Mutuel και Rabobank, αλλά καμία τράπεζα δεν καταφέρνει να επιτύχει υψηλές επιδόσεις σε όλα τα θεματικά πεδία. Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η ευρωπαϊκή τραπεζική έχει αναπτύξει ένα άνισο προφίλ: ισχυρότερο στις δεσμεύσεις για το κλίμα, αλλά εμφανώς αδύναμο στη βιοποικιλότητα και σχεδόν απών από τις υποχρεώσεις απέναντι στους αυτόχθονες πληθυσμούς. Η απόσταση φαίνεται εντυπωσιακή: 52% μέσο σκορ στην ενότητα του κλίματος, 22% για τη βιοποικιλότητα και μόλις 7% για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών
Παρά την αύξηση των δημοσίων δεσμεύσεων την προηγούμενη δεκαετία, η δυναμική φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί. Οι τράπεζες έχουν ενσωματώσει περισσότερους κλιματικούς στόχους σε σχέση με το 2021, όμως η πρόοδος είναι άνιση: κάποιες συνεχίζουν να αναπτύσσουν στοχευμένες πολιτικές, ενώ άλλες δείχνουν ακόμη και σημάδια οπισθοχώρησης. Η μελέτη αναφέρει ότι η υποχώρηση σε δεσμεύσεις –όπως η χαλάρωση περιορισμών σε εξορύξεις ή η αποδυνάμωση παλιότερων πολιτικών– ενισχύει την ανάγκη για σαφέστερο εποπτικό πλαίσιο και δεσμευτικές απαιτήσεις για αξιόπιστα transition plans
Στο επίκεντρο των συμπερασμάτων βρίσκεται και το εξής: οι τράπεζες με ισχυρότερες δεσμεύσεις τείνουν να χρηματοδοτούν λιγότερο τα ορυκτά καύσιμα σε σχέση με το μέγεθός τους, ενώ αυξάνουν ταχύτερα τη χρηματοδότηση βιώσιμης ενέργειας. Το μοτίβο αυτό δεν είναι απόλυτο, όμως αναδεικνύει τη σημασία των δεσμευτικών, σαφών και δημοσίως ελεγχόμενων πολιτικών χρηματοδότησης
Αντίθετα, η εικόνα στη βιοποικιλότητα αποκαλύπτει σημαντικό κενό: μόνο έξι τράπεζες έχουν θέσει κάποιου είδους στόχο για τη φύση, παρά το νέο πλαίσιο της Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework και τις κατευθύνσεις της TNFD. Ταυτόχρονα, οι πολιτικές για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Μόνο εννέα τράπεζες απαιτούν Free, Prior and Informed Consent σε χρηματοδοτήσεις έργων, και καμία δεν το εφαρμόζει πλήρως στο εταιρικό lending. Το εύρημα γίνεται ακόμη πιο αιχμηρό αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές από τις χρηματοδοτήσεις αυτές αφορούν περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας και υψηλού κοινωνικού κινδύνου.
Η συνολική εικόνα της μελέτης είναι καθαρή: η ευρωπαϊκή τραπεζική βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η ShareAction επισημαίνει ότι η πρόοδος, ακόμη και όταν είναι υπαρκτή, παραμένει αποσπασματική και ασυνεχής. Οι τράπεζες έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν αγορές και να κινητοποιήσουν κεφάλαια σε τομείς όπου η μετάβαση δυσκολεύει. Όμως χωρίς συστημικές δεσμεύσεις, χωρίς στόχους που να αγγίζουν και τον πραγματικό οικονομικό αντίκτυπο, η χρηματοπιστωτική Ευρώπη κινδυνεύει να βρεθεί εκτός συγχρονισμού με τους ίδιους τους κινδύνους που καλείται να διαχειριστεί.
Παρά την αύξηση των δημοσίων δεσμεύσεων την προηγούμενη δεκαετία, η δυναμική φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί.