Η ενεργειακή κρίση πιέζει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και αυτό αποτυπώνεται στους λογαριασμούς του ρεύματος.
Υπαίτιος της ανατίμησης του κόστους ρεύματος για τους καταναλωτές είναι η μεγάλη αύξηση του κόστους των ορυκτών καυσίμων. Ειδικά η τιμή του φυσικού αερίου πολλαπλασιάστηκε μέσα στο 2021 έως και δέκα φορές και είναι σταθερά 4-5 φορές υψηλότερη από την αρχή του 2021. Από την άλλη ο λιγνίτης παραμένει εδώ και χρόνια και θα παραμείνει και στο μέλλον, ένα πολύ ακριβό καύσιμο.
Επειδή στην Ελλάδα σήμερα η τιμή του ρεύματος καθορίζεται από το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο, η αύξηση του τελευταίου συμπαρασύρει και την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Η κυβέρνηση για να ανακουφίσει τους καταναλωτές ανακοινώνει διαδοχικά προγράμματα επιδότησης των λογαριασμών ρεύματος μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) (βλ. Εικόνα 1).
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις το συνολικό ύψος των επιδοτήσεων ξεπερνά τα 2 δισ. ευρώ. Παράλληλα, πολύ συχνά ο Υπουργός Οικονομικών έχει πει ότι αυτές οι επιδοτήσεις δεν επιβαρύνουν τον δημόσιο προϋπολογισμό.
Πώς όμως προκύπτει αυτό το ποσό επιδότησης;
Κάθε ώρα, οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αγοράζουν από τη χονδρεμπορική αγορά την ενέργεια που πρόκειται να προμηθεύσουν στους πελάτες τους, καταβάλλοντας την τιμή αγοράς εκείνης της ώρας. Όπως αναφέρθηκε, από το καλοκαίρι του 2021, η τιμή αυτή έχει πολλαπλασιαστεί και καθορίζεται κυρίως από το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο.
Έτσι έχουν αυξηθεί πολύ οι καταβολές από τους προμηθευτές, οι οποίοι μετακυλούν τις αυξήσεις στους καταναλωτές. Το μέρος των καταβολών αυτών από τους προμηθευτές, που αντιστοιχεί στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μεταβιβάζεται τελικά στον ΔΑΠΕΕΠ. Ο ΔΑΠΕΕΠ είναι η δημόσια εταιρεία από την οποία πληρώνονται οι παραγωγοί Α.Π.Ε.
Όμως, οι παραγωγοί Α.Π.Ε. αμείβονται με μακροχρόνια συμβόλαια που έχουν συνάψει με τον ΔΑΠΕΕΠ σε σταθερές (ή σχεδόν σταθερές) τιμές που αντανακλούν το χαμηλό κόστος τους (βλ. Εικόνα 2). Συνεπώς δημιουργείται ένα οικονομικό πλεόνασμα που προκύπτει από τη διαφορά της υψηλής τιμής - εξαιτίας του φυσικού αερίου – που καταβάλουν οι προμηθευτές (και τελικά οι καταναλωτές) για την αγορά της ενέργειας από Α.Π.Ε., και του χαμηλού κόστους με το οποίο αμείβονται οι σταθμοί Α.Π.Ε. για την παραγωγή αυτής της ενέργειας.
Πηγή: ΕΛΕΤΑΕΝ
Το οικονομικό αυτό όφελος μεταφέρεται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και στη συνέχεια πίσω στους προμηθευτές, που μπορούν και κάνουν έκπτωση στα τιμολόγια που προσφέρουν στους καταναλωτές. Αυτό είναι το πιστωτικό ποσό που φαίνεται σε εκκαθαριστικούς λογαριασμούς με την ονομασία «ενίσχυση ΤΕΜ» ή «πίστωση ΤΕΜ» ή άλλο αντίστοιχο τίτλο (βλ. Εικόνα 1). Κατά συνέπεια, η διαφορά που δημιουργείται χάρη στη φθηνή παραγωγή ενέργειας από τα αιολικά πάρκα και τις λοιπές Α.Π.Ε. στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση για να επιδοτήσει τους λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ).
Έτσι, η αξιοποίηση φθηνής ενέργειας παραγόμενη από τον άνεμο, συνεπάγεται χαμηλότερο κόστος ρεύματος για τους καταναλωτές. Αν δεν υπήρχαν αιολικά πάρκα και γενικότερα οι Α.Π.Ε. η ενεργειακή κρίση θα ήταν ακόμα πιο δυσβάσταχτη. Ακόμα κι αν η τιμή του αερίου επανέλθει σε λογικά επίπεδα, όσο παραμένουμε προσκολλημένοι στα ορυκτά καύσιμα, είμαστε εκτεθειμένοι σε αντίστοιχες κρίσεις στο μέλλον. Άλλωστε ο λιγνίτης θα συνεχίσει να είναι πολύ ακριβός.
Η μόνιμη λύση είναι η αιολική και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας γενικότερα, διότι:
• παράγουν τον πιο φθηνό ηλεκτρισμό και
• δεν είναι εκτεθειμένες στις διεθνείς διακυμάνσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων.
Το κόστος παραγωγής από Α.Π.Ε είναι σαφώς μικρότερο από τα ορυκτά καύσιμα και τα πυρηνικά. Επίσης είναι σταθερό και γνωστό εκ των προτέρων διότι εξαρτάται μόνο από το κόστος των ανεμογεννητριών ή των φωτοβολταϊκών που καταβάλλεται στην αρχή της επένδυσης. Δεν αλλάζει κάθε τόσο, όπως συμβαίνει με το κόστος των ορυκτών καυσίμων.
Σήμερα, τα νέα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα παράγουν 3-4 φορές φθηνότερο ηλεκτρισμό σε σχέση με το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από ορυκτά καύσιμα.
Πού οφείλεται η ανατίμηση του κόστους ρεύματος και ποιος ο ρόλος των αιολικών και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας γενικότερα σε αυτή την ενεργειακή κρίση;