Πώς τα κριτήρια ESG μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής; Πόσο εύκολο είναι να υιοθετήσει τα κριτήρια αυτά το σύνολο των επιχειρήσεων; Πώς μπορεί να καλυφθεί το κενό στο θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει σήμερα γύρω από τα κριτήρια; Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση και την κλίματική αλλαγή απαντά η κα Σδούκου.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Δράσης κατά της Κλιματικής Αλλαγής στις 25/9, η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, Αλεξάνδρα Σδούκου, μας υποδέχτηκε στο γραφείο της και μας παραχώρησε μία συνέντευξη εφ΄όλης της ύλης αναφορικά με την νέα αναδυόμενη τάση που απασχολεί όλο και περισσότερο το επιχειρηματικό γίγνεσθαι, που δεν είναι άλλη από τα κριτήρια ESG, την ενεργειακή μετάβαση και την κλιματική αλλαγή.
Τα κριτήρια ESG δεν αφορούν μόνο τους μεγάλους παίκτες αλλά και οι μικρομεσαίες επιχείρησεις θα πρέπει να μπουν στο παιχνίδι καθώς μέσα από την υλοποίηση ενός φιλικού προς το περιβάλλον επιχειρηματικού σχεδίου, θα αποκτήσουν πρόσβαση στον φθηνό χρήμα που προσφέρουν τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σύμφωνα με την κα Αλεξάνδρα Σδούκου.
Ήδη στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αντιλαμβανόμενοι την αξία και τη σημασία των νέων αυτών κριτήριων σχεδιάζουν να βρεθούν στο πλευρό των επιχειρήσεων και να διευκολύνουν και να αναγνωρίσουν την προσπάθειά των επιχειρήσεων να στραφούν σε ένα προφίλ πράσινο, κοινωνικά υπεύθυνο και εταιρικά δίκαιο και διαφανές.
Στη συζήτηση μας, η κα Αλεξάνδρα Σδούκου δεν παρέλειψε να τονίσει τη σημασία της θεσμοθέτησης ενός πλαισίου μέτρησης των επιδόσεων των εταιρειών στους τομείς, το οποίο θα παρέχει ασφάλεια στους επενδυτές ότι η επένδυσή τους, πέρα από τα financial returns, έχει και μια προστιθέμενη αξία στο περιβάλλον και το κοινωνικό σύνολο
Διαβάστε αναλυτικά όλη τη συνέντευξη:
1. Η υιοθέτηση των κριτήριων ESG από τις εταιρείες αποτελεί παράγοντα ουσιαστικής συνεισφοράς στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;
Όπως γνωρίζουμε όλοι, η κλιματική κρίση είναι εδώ. Και χαίρομαι πολύ που σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Δράσης κατά της Κλιματικής Αλλαγής, κάνουμε αυτή τη συζήτηση.
Η λέξη κλειδί, φυσικά, είναι η «δράση». Πρέπει όλοι να δράσουμε ώστε να αποφύγουμε το δυστοπικό μέλλον που το σενάριο της «μη δράσης» προοιωνίζει και δεν υπάρχει ούτε λεπτό για καθυστέρηση.
Στην πλέον πρόσφατη, φετινή, Έκθεση Προόδου του IPCC, περιλαμβάνονται έξι σενάρια, από το πιο απαισιόδοξο στο πιο αισιόδοξο. Το σενάριο μηδενικής δράσης (το χειρότερο δηλαδή σενάριο όπου κανείς δεν κάνει τιποτα για το πρόβλημα) δείχνει άνοδο της θερμοκρασίας ως το 2100 μεταξύ 3,3 και 5,7 βαθμών Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Ακόμα και το πιο αισιόδοξο από τα έξι σενάρια όμως, όπου όχι μόνο εκμηδενίζουμε τις παγκόσμιες εκπομπές ως το 2050 αλλά φτάνουμε και αρνητικές επιδόσεις (μέσω της απορρόφησης από φυσικές και τεχνητές καταβόθρες) δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να ξεπεράσει η άνοδος της θερμοκρασίας τον 1,5 βαθμό Κελσίου για κάποια χρόνια. Θυμίζω ότι η άνοδος κατά 1,5 βαθμό είναι το όριο πάνω από το οποίο θα αρχίσουν να επέρχονται μη αναστρέψιμες βλάβες στο περιβάλλον και στα οικοσυστήματα.
Εμείς, ως policymakers, καλούμαστε να χαράξουμε στρατηγική, να υιοθετήσουμε πολιτικές και να εφαρμόσουμε μέτρα για την καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής. Ειδικά στο κομμάτι αρμοδιότητάς μου, την Ενέργεια, στο πλαίσιο της Πράσινης Μετάβασης υιοθετούμε πολιτικές ώστε να εξασφαλίσουμε την βιωσιμότητα και ανάπτυξη της οικονομίας μας, την αειφορία του περιβάλλοντος και την ανθεκτικότητα και ευημερία της κοινωνίας μας.
Στην προσπάθειά μας αυτή, όμως, βασικότερος σύμμαχός μας πρέπει να είναι η Αγορά. Οι επιχειρήσεις, οι εταιρείες, εισηγμένες και μη.
Και λέω «σύμμαχοι» γιατί ο ρόλος των εταιρειών ξεπερνάει την απλή τήρηση των νομικών και κανονιστικών υποχρεώσεων. Πρέπει, και μπορεί, να πηγαίνει παραπέρα.
«Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και εγώ προσωπικά, θα βρεθούμε στο πλευρό των επιχειρήσεων και θα διευκολύνουμε και θα αναγνωρίσουμε την προσπάθειά τους να στραφούν σε ένα προφίλ πράσινο, κοινωνικά υπεύθυνο και εταιρικά δίκαιο και διαφανές»
Οι εταιρείες σήμερα καλούνται να πρωταγωνιστήσουν στην μετάβαση προς μια οικονομία πιο καθαρή, προς μια κοινωνία πιο δίκαιη.
Καλούνται, πέρα από τις νομικές τους υποχρεώσεις, να χαράξουν τις δικές τους μακροπρόθεσμες στρατηγικές, να υιοθετήσουν δικές τους εσωτερικές πολιτικές, να εφαρμόσουν δικά τους μέτρα για να αυξήσουν το θετικό τους αποτύπωμα στην Κοινωνία.
Θέλω δε να τονίσω ότι, όπως εμείς χρειαζόμαστε την Αγορά στο πλευρό μας στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, έτσι και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και εγώ προσωπικά, θα βρεθούμε στο πλευρό των επιχειρήσεων και θα διευκολύνουμε και θα αναγνωρίσουμε την προσπάθειά τους να στραφούν σε ένα προφίλ πράσινο, κοινωνικά υπεύθυνο και εταιρικά δίκαιο και διαφανές.
2. Θεωρείτε ότι στην Ελλάδα υπάρχει μέλλον για την ευρεία υιοθέτηση κριτηρίων ESG από τη μεγάλη μερίδα του «επιχειρείν»; Μήπως οι σχετικές πρωτοβουλίες είναι για λίγους;
Ήδη υπάρχουν πολύ σοβαρές προσπάθειες από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Χαίρομαι δε που βλέπω ότι οι προσπάθειες αυτές αποκτούν και θεσμική υπόσταση. Στο Χρηματιστήριο Αθηνών η διαπραγμάτευση του νέου δείκτη ΑΤΗΕΧ ESG που ξεκίνησε τον προηγούμενο μήνα, ήδη συμπεριλαμβάνει 35 εταιρείες με καλές επιδόσεις σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης και σύντομα πρόκειται να εμπλουτιστεί και με νέες προσθήκες.
Το σημαντικό είναι ότι η προσπάθεια αυτή των επιχειρήσεων αναγνωρίζεται και ανταμείβεται από εκεί που πραγματικά έχει αξία: από την ίδια την Αγορά. Σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια προσανατολίζονται σαφώς πια προς εταιρείες με θετικό πρόσημο, περιβαλλοντικό, κοινωνικό, διαχειριστικό. Η πρόσβαση σε κεφάλαια, τόσο για equity όσο και για δανεισμό, συνδέεται ολοένα και περισσότερο με επιδόσεις της εταιρείας πέρα από το P & L και το EBITDA.
Συνδέεται με τις επιδόσεις της στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Συνδέεται με επιδόσεις για την βελτίωση του επιπέδου ζωής των εργαζομένων της και των τοπικών κοινωνιών που φιλοξενούν ή που επηρεάζονται από τις δραστηριότητές της. Συνδέεται με ένα σύγχρονο, διαφανές και δίκαιο σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης. Συνδέεται, γενικά, με τις πρωτοβουλίες και τα μέτρα, με την ευθύνη που έχει τελικά μια εταιρεία, να επιστρέφει πίσω στην Κοινωνία μέρος της αξίας που δημιουργεί από τη δραστηριότητά της.
Οπότε, η βελτίωση της εταιρείας στους τομείς αυτούς δεν είναι απλά ένα «πάρεργο». Είναι ουσιαστικό κομμάτι της μεσομακροπρόθεσμης στρατηγικής της, είναι απαραίτητο εργαλείο για την πρόσβαση σε κεφάλαια με όρους ευνοϊκούς, είναι βασική προϋπόθεση εταιρικής ανάπτυξης.
Τα παραδείγματα είναι πολλά και γνωστά. Ειδικά στον ενεργειακό κλάδο, η βελτίωση των επιδόσεων στο sustainability συνδέεται πια ευρέως με γενναιόδωρο δανεισμό. Μέσα στους τελευταίους 12 μήνες, δύο μεγάλες ελληνικές ενεργειακές εταιρείες άντλησαν αθροιστικά άνω του ενός δισεκατομμυρίου ευρώ με χρηματοδοτικά εργαλεία συνδεδεμένα με όρους αειφορίας. Χαρακτηριστικό είναι και το appetite των επενδυτών καθώς οι εκδόσεις αυτές των «πράσινων» ομολόγων υπερκαλύφθηκαν πολλές φορές.
Αλλά η τάση αυτή πάει και πέρα από τις «μεγάλες» εταιρείες. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που, εφόσον θα θελήσουν να υλοποιήσουν ένα φιλικό προς το περιβάλλον επιχειρηματικό σχέδιο, θα αποκτήσουν πρόσβαση στον φθηνό χρήμα που προσφέρουν τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
«Η ίδια η Αγορά επιβραβεύει τις εταιρείες που επιλέγουν αυτό το δρόμο»
Οπότε η βελτίωση αυτών των επιδόσεων για προστασία του περιβάλλοντος, για κοινωνική ευθύνη, για καλή διακυβέρνηση, δεν ωθείται, και δεν πρέπει να ωθείται, μόνο από την καλή διάθεση του Διευθύνοντος Συμβούλου ή του Διοικητικού Συμβουλίου. Η ίδια η Αγορά επιβραβεύει τις εταιρείες που επιλέγουν αυτό το δρόμο.
3. Κατά την άποψή σας πόσο σημαντικά είναι τα κριτήρια ESG και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν τα κενά στο θεσμικό πλαίσιο που παρατηρείται σήμερα;
Το «πράσινο» έχει «αποχρώσεις», αν μου επιτρέψετε ένα λογοπαίγνιο.
Ένας γνωστός επενδυτής, ο James Coulter της TPG Capital, αναφερόμενος στο θέμα του impact investment, των επενδύσεων δηλαδή με κοινωνικό και περιβαλλοντικό χαρακτήρα, ανέφερε κάτι πολύ σημαντικό: «Ιf you can’t measure it how do you know you’ve really achieved it? We need metrics to prove impact.”
Πρέπει να υπάρχουν metrics, δεδομένα και μετρήσεις, ώστε να υπολογίζεται το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται μέσω της κατεύθυνσης επενδυτικών πόρων σε εταιρείες που δίνουν προτεραιότητα σε πράσινες, κοινωνικά υπεύθυνες και εταιρικά ορθές πρακτικές.
Γι’αυτό και οι πρωτοβουλίες της κατάταξης, της παρακολούθησης, του ελέγχου και, εντέλει, της αναγνώρισης των εταιρειών που επιδιώκουν θετικές επιδόσεις στην αειφορία και την κοινωνική υπευθυνότητα είναι σημαντικές.
Γι’αυτό και η θεσμοθέτηση συγκεκριμένων, σαφών, σταθερών και αντικειμενικών Κριτηρίων για να μετρηθεί η πρόοδος των εταιρειών στους κρίσιμους αυτούς τομείς είναι απαραίτητη. Παράλληλα, μέσω των σχετικών Δεικτών των Χρηματιστηρίων παρακολουθείται και η πορεία της αγοράς μετοχών των εταιρειών αυτών.
Το συμπέρασμα είναι απλό: Τόσο μέσα από τις οργανωμένες αγορές όσο και παράλληλα με αυτές, η εταιρική αξία και η πρόσβαση σε κεφάλαια συνδέεται όλο και περισσότερο με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιδόσεις. Και η εισαγωγή και παρακολούθηση συγκεκριμένων Κριτηρίων παρέχει ασφάλεια στους επενδυτές ότι η επένδυσή τους, πέρα από τα financial returns, έχει και μια προστιθέμενη αξία στο περιβάλλον και το κοινωνικό σύνολο.
Η αλήθεια είναι ότι συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, με την παραδοσιακή έννοια του όρου, δεν υπάρχει και αυτό είναι μια έλλειψη που ήδη έχουμε εντοπίσει στο Υπουργείο, ιδίως αναφορικά με το κομματι “environment”, το πρώτο γράμμα του ESG. Οι σχετικές δράσεις κινούνται στο πλαίσιο της αυτορύθμισης, αλλά μια εντονότερη εμπλοκή των θεσμών στο τι θεωρείται πράσινο ή κοινωνικά υπεύθυνο πιθανώς να μην έβλαπτε, υπό την έννοια ότι θα αύξανε την εμπιστοσύνη των επενδυτών ότι πράγματι οι επενδύσεις τους επιτυγχάνουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
4. Ας επιστρέψουμε, λόγω της Ημέρας, στην ευρύτερη προβληματική της κλιματικής αλλαγής. Το πολιτικό σύστημα είναι ώριμο να λειτουργήσει συναινετικά για την αντιμετώπιση προβλημάτων οικουμενικής διάστασης όπως είναι η κλιματική κρίση;
Η συναίνεση και η συνεργασία είναι απαραίτητα εργαλεία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Ειδικά δε στο ζήτημα αυτό, τα διδάγματα της πανδημίας είναι πολύτιμα: αντιμέτωποι μια παγκόσμια υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα διαπιστώσαμε ότι η μόνη ελπίδα να τεθεί υπό έλεγχο είναι η συντονισμένη δράση και η στενή επιστημονική συνεργασία για την αντιμετώπισή της. Και η ανάγκη αυτή, πέρα από τη διεθνή σφαίρα, εμφανίζεται πιο επιτακτική στο εσωτερικό. Στη χάραξη Εθνικής Στρατηγικής, όλες οι υγιείς πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις πρέπει να συστρατευτούν και να ομονοήσουν.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης πριν δύο χρόνια πήρε τη γενναία απόφαση να δώσει προτεραιότητα στη μάχη για το Κλίμα. Η δέσμευσή του, από το διεθνές βήμα της Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα το 2019 για κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων ως το 2028 κατέταξε την Ελλάδα μεταξύ των πρωτοπόρων της Ε.Ε. στην δράση κατά της κλιματικής αλλαγής.
«Κάποιες φωνές διακαώς επιθυμούν να παραμείνει η Ελλάδα μέρος του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και να μην πρωτοστατήσει διεθνώς ως μέρος της λύσης»
Δυστυχώς, οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις της χώρας δεν έδειξαν να συμμερίζονται αυτό το όραμα. Τότε, αλλά και σήμερα, κάποιες φωνές επιλέγουν να υπεραμυνθούν της συνεχιζόμενης χρήσης του «εθνικού μας καυσίμου», όπως το ονομάζουν. Κάποιες φωνές, είτε λόγω συντεχνιακής ιδιοτέλειας είτε μικροπολιτικής σκοπιμότητας, αντιτάσσονται στην ανάγκη για ενεργειακή αλλαγή. Κάποιες φωνές διακαώς επιθυμούν να παραμείνει η Ελλάδα μέρος του προβλήματος και να μην πρωτοστατήσει διεθνώς ως μέρος της λύσης. Κάποιες φωνές προσχηματικά επικαλούνται την κλιματική αλλαγή ενώ συστηματικά, κάποιες φορές με φωνές και κάποιες με «ψιθύρους», βρίσκονται αντίθετες στα βασικά εργαλεία για την αντιμετώπισή της, τα ΑΠΕ και ην απολιγνιτοποίηση.
Στις φωνές αυτές εμείς αντιτάσσουμε επιστημονική τεκμηρίωση της ανάγκης που επιβάλλει αυτή την αλλαγή αλλά και προσεκτικό σχεδιασμό των βημάτων, που θα διασφαλίζει ότι κανένας δε θα μείνει πίσω.
Ελπίζουμε ότι, γρηγορότερα αντί για αργότερα, θα καταλάβουν το τι διακυβεύεται και θα συνδράμουν πραγματικά στην προσπάθεια αυτή που, όπως προείπα, μας χρειάζεται όλους.
5. Η ενεργειακή μετάβαση που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης έχει κόστος. Πιστεύετε ότι αυτό το κόστος θα πρέπει να το επωμιστεί ο καταναλωτής;
Ένας από τους τρεις πυλώνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας είναι ότι «κανείς δεν θα μείνει πίσω». Από την άποψη αυτή, διασφαλίζουμε ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι συμπεριληπτική και δίκαιη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στρατηγική μας για τις περιοχές σε μετάβαση, την Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη. Εκπονήσαμε ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη που ταυτόχρονα υπηρετεί δύο στόχους: Αφενός, αποκαθιστά την περιβαλλοντική, κοινωνική, αισθητική αλλά και αναπτυξιακή επιβάρυνση που έχουν υποστεί οι περιοχές αυτές εξαιτίας του ότι για δεκαετίες σήκωναν μόνες το βάρος της ενεργειακής ασφάλειας της Χώρας. Αφετέρου, το Σχέδιο εξασφαλίζει και αυξάνει τις θέσεις εργασίας στις περιοχές αυτές, εγγυώντας τους μια νέα και πολυδιάστατη αναπτυξιακή δυναμική για τον 21ο αιώνα που τις απεξαρτά από την συρρίκνωση που μοιραία επιφέρει η «μονοκαλλιέργεια» της εκμετάλλευσης του λιγνίτη. Το αποτέλεσμα; Τα επόμενα χρόνια στις περιοχές σε μετάβαση θα διοχετευτούν 5 δισεκατομμύρια ευρώ από εξασφαλισμένους, «κλειδωμένους» δημόσιους πόρους, εθνικούς και ενωσιακούς, μεταμορφώνοντάς τες ριζικά.
Φωτογραφία: Βαγγέλης Ρασσιάς
Δεύτερο παράδειγμα είναι η πρόσφατη εξαγγελία του Πρωθυπουργού για την ίδρυση μόνινου Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, που θα «ενεργοποιείται» σε περιπτώσεις, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, που το κόστος της μετάβασης επιβαρύνει δυσανάλογα τους καταναλωτές. Πολύ σημαντική επίσης είναι και η πρωτοβουλία του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας να προτείνει την ευρύτερη υιοθέτηση ενός τέτοιου μοντέλου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στο πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε.
«Υπάρχει μια αναμφισβήτητη ωφέλεια, μια ευκαιρία στην ενεργειακή μετάβαση»
Θέλω όμως να τονίσω και μια άλλη διάσταση. Η αντίθετη όψη του κόστους είναι η ωφέλεια. Και υπάρχει μια αναμφισβήτητη ωφέλεια, μια ευκαιρία στην ενεργειακή μετάβαση. Με βάση το υφιστάμενο ΕΣΕΚ, ως το 2030 χρειάζονται επενδύσεις 44 δισεκατομμύρια για να επιτύχουμε τους στόχους μας. Όπως γνωρίζετε δε, ήδη ξεκίνησε η διαδικασία αναθεώρησης του ΕΣΕΚ ώστε να προσαρμοστεί στην αυξημένη φιλοδοξία της Ε.Ε. για μείωση καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου 55% ως το 2030, οπότε οι επενδύσεις που θα χρειαστούν τελικά θα είναι ακόμα μεγαλύτερες. Αυτά τα ποσά θα επανεργοποιήσουν την ελληνική οικονομία μετά από μια μακρά περίοδο καχεξίας, θα αλλάξουν το παραγωγικό μας μοντέλο, θα ενισχύσουν την περιφέρεια (ιδίως τις περιοχές σε μετάβαση και τα νησιά μας) και, παράλληλα, στο τέλος του «ταξιδιού» η ενέργεια που καταναλώνουμε θα στοιχίζει πολύ λιγότερο και θα είναι πολύ πιο φιλική για το περιβάλλον.
Αυτό το διπλό στόχο, την ανάπτυξη μέσω της ενεργειακής μετάβασης ώστε να επιτύχουμε φθηνότερο και καθαρότερο ενεργειακό μείγμα, υπηρετούμε τα δύο και πλέον έτη από όταν η Κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα, και θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε με συνέπεια και πολλή πολλή δουλειά.
H Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, Αλεξάνδρα Σδούκου, μιλάει στο ESG Stories για τα νέα κριτήρια ESG, την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή μετάβαση, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Δράσης κατά της Κλιματικής Αλλαγής.