Αυτόν τον μήνα ένας εντυπωσιακός αγώνας για την ελευθερία του λόγου ξέσπασε στο Τέξας. Όχι, δεν πρόκειται για ένα ακόμη σάλπισμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τον Elon Musk ή για μια μάχη σχετικά με την απαγόρευση βιβλίων.
Αντιθέτως, το Αμερικανικό Συμβούλιο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας μηνύει την κυβέρνηση του Τέξας για τις αποφάσεις της για το 2021 και το 2022 να βάλει σε μαύρη λίστα εταιρείες που τηρούν περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διαχειριστικές στρατηγικές.
Οι δεξιοί πολιτικοί του Τέξας δικαιολόγησαν αρχικά αυτές τις κινήσεις ως μια προσπάθεια να εμποδίσουν τους ακτιβιστές της ESG να επιβάλουν τις απόψεις τους σχετικά με την κλιματική αλλαγή, ας πούμε, σε όλους τους άλλους. Ωστόσο, οι ενάγοντες υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα είναι το κίνημα κατά του ESG που παραβιάζει τους κανόνες της ελευθερίας του λόγου, αναγκάζοντας εμμέσως τη χρηματοδότηση να στηρίξει τα ορυκτά καύσιμα. Η αγωγή είναι επομένως μια μορφή νομικού ζίου-ζίτσου - ή μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της έννοιας της «ελευθερίας».
Δεν είναι σαφές αν θα πετύχει. Αλλά οι επενδυτές θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους για δύο τουλάχιστον λόγους. Ο πρώτος, προφανής, είναι ότι συμβολίζει το πώς έχει αλλάξει το πνεύμα της εποχής γύρω από το ESG.
Πριν από πέντε χρόνια, ο όρος έγινε εξαιρετικά μοντέρνος εν μέσω μιας ευρύτερης επανεξέτασης του ρόλου των επιχειρήσεων στην κοινωνία. Τον Αύγουστο του 2019, η Αμερικανική Στρογγυλή Τράπεζα Επιχειρήσεων ζήτησε ρητά να απομακρυνθούμε από το μάντρα «πρώτα ο μέτοχος» που υπερασπίστηκε ο οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν και να υιοθετήσουμε αντί αυτού ένα πλαίσιο «ενδιαφερομένων μερών» που θα αγκαλιάζει τα κοινωνικά συμφέροντα και αξίες.
Έκτοτε, όροι όπως ESG ή DEI (ποικιλομορφία, ισότητα και ενσωμάτωση) έχουν γίνει αγαπημένα μαστίγια της πολιτικής δεξιάς, η οποία τους εξισώνει με τον αριστερό «woke καπιταλισμό». Και, όπως είναι αναμενόμενο, πολλοί Αμερικανοί ηγέτες επιχειρήσεων και οικονομικών αποφεύγουν αυτές τις λέξεις, από φόβο μήπως γίνουν πολιτικοί στόχοι. Εξ ου και η αγωγή στο Τέξας.
Με μια πρώτη ματιά, θα μπορούσε κανείς να την εκλάβει ως μια προσπάθεια να γυρίσει απλώς το ρολόι πίσω σε εκείνη την εποχή των τελών του 20ού αιώνα, όταν το όραμα του Φρίντμαν κυριαρχούσε.
Και ορισμένα στοιχεία το επιθυμούν ρητά αυτό: τον περασμένο μήνα 14 ρεπουμπλικάνοι πολιτειακοί ταμίες ζήτησαν από την BRT να «εγκαταλείψει το θανάσιμα ελαττωματικό» μάντρα του stakeholderism και να «επιστρέψει στον σκοπό της μεγιστοποίησης της αξίας [για] τους μετόχους».
Αλλά το πιο αξιοσημείωτο σε αυτή την επιστολή είναι το πόσο σπάνια σήμερα ακούμε τέτοιες ρητές εκκλήσεις για επιστροφή σε αυτό το πλαίσιο. Και η BRT δεν δείχνει επί του παρόντος κανένα σημάδι υποταγής σε αυτά τα αιτήματα. Αντ' αυτού, εξέδωσε μια νέα δήλωση στην οποία τονίζει ότι οι εταιρείες «μπορούν και πρέπει» να επιδιώκουν τόσο τα κέρδη όσο και τον σκοπό και «να επενδύουν στους εργαζομένους, τους προμηθευτές και τις κοινότητές τους» - τα ενδιαφερόμενα μέρη τους, με άλλα λόγια.
Γιατί; Ένας λόγος είναι ότι υπάρχει ευρεία αναγνώριση στην BRT ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι αναπόφευκτη, ανεξάρτητα από την κομματική πολιτική. Ένας άλλος είναι ότι δεν είναι μόνο οι αριστερές φωνές σήμερα που θέλουν μεγαλύτερη έμφαση στα ενδιαφερόμενα μέρη και τα κοινωνικά συμφέροντα. Κάθε άλλο.
Αν αναλύσετε τις επιθέσεις της δεξιάς κατά του «woke καπιταλισμού», γίνεται σαφές ότι αυτές επικεντρώνονται λιγότερο στις απαιτήσεις από τις εταιρείες να αγνοήσουν όλες τις κοινωνικές αξίες και περισσότερο γύρω από την απαίτηση για επιστροφή στις παραδοσιακές, μη προοδευτικές, ιδέες. Στη θέση της φυλετικής ποικιλομορφίας, των δικαιωμάτων LGTBQ και της καθαρής ενέργειας, οι σταυροφόροι κατά του ESG θέλουν μεγαλύτερη έμφαση στις οικογενειακές αξίες και τα ορυκτά καύσιμα.
Ακόμη και εν μέσω αυτών των επιθέσεων κατά των ESG, υπάρχει μια νέα έμφαση στη βιομηχανική πολιτική, τον προστατευτισμό και τα λαϊκίστικα οικονομικά - τόσο από τα αριστερά όσο και από τα δεξιά. Δείτε μόνο την κίνηση του Λευκού Οίκου να εμποδίσει την απόπειρα εξαγοράς της US Steel από τη Nippon Steel. Ή ακούστε την πρόσφατη ρητορική του JD Vance, του υποψήφιου αντιπροέδρου των Ρεπουμπλικάνων, που καλεί τις εταιρείες να στηρίξουν τις τοπικές κοινότητες, τους εργαζόμενους και τα συμφέροντα της εθνικής ασφάλειας. Αυτό που πρεσβεύει ο Vance είναι μια άλλη παραλλαγή του «stakeholderism», αλλά όχι όπως το γνωρίζουν οι ακτιβιστές τoυ ESG.
Αυτό αξιοποιεί δύο άλλες μετατοπίσεις. Πρώτον, η κοινωνική στάση απέναντι στις επιχειρήσεις αλλάζει. Όταν ο Φρίντμαν ανέπτυξε τις θεωρίες του «πρώτα ο μέτοχος», το κοινό γενικά υπέθετε ότι ο ρόλος της κυβέρνησης -και όχι των επιχειρήσεων- ήταν να επιλύει τις κοινωνικές προκλήσεις και δεν περίμενε από τις εταιρείες να είναι πολύ διαφανείς.
Σήμερα, ωστόσο, μόνο το 40% των Αμερικανών εμπιστεύεται την κυβέρνηση, ενώ το 53% εμπιστεύεται τις επιχειρήσεις, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις της Edelman, και η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει τον κάποτε αδιανόητο έλεγχο των εταιρειών. Ως αποτέλεσμα, περισσότερα από τα δύο τρίτα των καταναλωτών πιστεύουν ότι οι εταιρικές μάρκες θα πρέπει να παίρνουν θέση σε κοινωνικά θέματα και το 75% θα εγκατέλειπε μια εταιρεία αν διαφωνούσε με την πολιτική της κατεύθυνση. Ο συμμετοχικός προσανατολισμός γίνεται πολιτιστικός κανόνας.
Δεύτερον, οι εταιρικοί ηγέτες, από την πλευρά τους, συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι δεν μπορούν να αγνοήσουν το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο στο οποίο δραστηριοποιούνται. Το μάντρα του Φρίντμαν «Πρώτα ο μέτοχος» συνοδεύτηκε από την υπόθεση ότι τα ζητήματα που πραγματικά είχαν σημασία για τις εταιρείες ήταν αυτά που καταγράφονταν στους ισολογισμούς τους.
Το βασικό σημείο, λοιπόν, είναι ότι, ανεξάρτητα από το αν η ετικέτα ESG δέχεται επίθεση, ο συμμετοχικός χαρακτήρας ευδοκιμεί - αν και με νέους τρόπους και εν μέσω μιας μάχης για τις κοινωνικές αξίες και προτεραιότητες. Ναι, αυτό μπορεί να κάνει το φάντασμα του Φρίντμαν να στριφογυρίζει στον τάφο του. Όλοι οι υπόλοιποι, ωστόσο, θα πρέπει να παρακολουθήσουν αυτή τη δίκη στο Τέξας - για να μην αναφέρουμε τις επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ.
Πηγή: FT
Η Gillian Tett, αρθρογράφος και μέλος της συντακτικής επιτροπής των Financial Times
