Το 2023 ήταν η πιο ζεστή χρονιά καταγεγραμμένη στα αρχεία. Σύμφωνα με την αναφορά του Φεβρουαρίου της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής του Copernicus, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία για τους προηγούμενους 12 μήνες είχε υπερβεί το κατώφλι των 1,5 βαθμών κελσίου που τέθηκε στη Συμφωνία του Παρισιού. Πιο ανησυχητικό είναι ότι σε περιοχές της Νότιας Ευρώπης η μέση θερμοκρασία υπερέβη τους 3 βαθμούς!
Η Ευρώπη είναι η γρηγορότερα θερμαινόμενη ήπειρος στον κόσμο, και οι κλιματικοί κίνδυνοι απειλούν την ενεργειακή και την τροφική της ασφάλεια, τα οικοσυστήματα, τις υποδομές, τους υδάτινους πόρους, την οικονομική σταθερότητα, και την υγεία των ανθρώπων. Σύμφωνα με την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος – European Environment Agency (EEA), πολλοί από αυτούς τους κινδύνους έχουν ήδη φτάσει σε κρίσιμα επίπεδα και θα μπορούσαν να γίνουν καταστροφικοί χωρίς επείγουσα και αποφασιστική δράση.
Οι υπερβολικές θερμοκρασίες, η ξηρασία, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, όπως έχουν καταγραφή τα τελευταία χρόνια, θα επιδεινωθούν στην Ευρώπη ακόμα και σε αισιόδοξα σενάρια παγκόσμιας θέρμανσης και θα επηρεάσουν τις συνθήκες διαβίωσης σε ολόκληρη την ήπειρο. Η ΕΕΑ έχει δημοσιεύσει την πρώτη Ευρωπαϊκή Αξιολόγηση Κλιματικών Κινδύνων (EUCRA) για να φέρει στην επιφάνεια και να ευαισθητοποιήσει τις αρχές για τις προτεραιότητες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Σύμφωνα με την αξιολόγηση, οι πολιτικές και οι δράσεις προσαρμογής της Ευρώπης δεν προχωρούν με τον ίδιο ρυθμό και ένταση που αυξάνονται οι φυσικοί κινδύνους. Σε πολλές περιπτώσεις, η σταδιακή προσαρμογή δεν θα είναι επαρκής και, καθώς πολλά μέτρα για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στο κλίμα απαιτούν πολύ χρόνο, ενδεχομένως να απαιτείται επείγουσα δράση ακόμα και για κινδύνους που δεν έχουν φτάσει ακόμα σε κρίσιμα επίπεδα.
Ορισμένες περιοχές στην Ευρώπη αποτελούν θερμά σημεία (hot spots) για πολλαπλούς κλιματικούς κινδύνους. Η νότια Ευρώπη είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις πυρκαγιές και στις επιπτώσεις της θερμότητας και της έλλειψης νερού στη γεωργική παραγωγή, την υπαίθρια εργασία και την ανθρώπινη υγεία. Οι πλημμύρες, η εισροή θαλασσινού νερού σε χαμηλές παράκτιες περιοχές απειλούν με αφανισμό γεωργικές περιοχές αλλά και πολλές πυκνοκατοικημένες πόλεις.
Η Διευθύντρια του ΕΕΑ, Λίνα Γιλά-Μονόνεν, δήλωσε: "Η νέα μας ανάλυση δείχνει ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει επείγοντες κλιματικούς κινδύνους που αυξάνονται γρηγορότερα από την κοινωνική μας προετοιμασία. Για να εξασφαλίσουμε την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας, οι ευρωπαϊκοί και εθνικοί πολιτικοί πρέπει να ενεργήσουν τώρα για να μειώσουν τους κλιματικούς κινδύνους τόσο με την άμεση μείωση των εκπομπών όσο και με την ισχυρή πολιτική προσαρμογή και τις δράσεις"
Πολλοί κλιματικοί κίνδυνοι στην Ευρώπη απαιτούν άμεση δράση τώρα. Η αξιολόγηση αναγνωρίζει 36 κύριους κλιματικούς κινδύνους για την Ευρώπη εντός πέντε γενικών κατηγοριών: οικοσυστήματα, τροφή, υγεία, υποδομή, και οικονομία και χρηματοοικονομικά. Περισσότερο από το ήμισυ των κύριων κλιματικών κινδύνων που αναγνωρίζονται στην αναφορά απαιτούν περισσότερη δράση τώρα και οκτώ από αυτούς είναι ιδιαίτερα επείγοντες, κυρίως για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων, την προστασία των ανθρώπων από τη θερμότητα, την προστασία των ανθρώπων και των υποδομών από πλημμύρες και πυρκαγιές, και για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των μηχανισμών ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, όπως το Ταμείο Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης.
Οικοσυστήματα: Σχεδόν όλοι οι κίνδυνοι στην κατηγορία των οικοσυστημάτων απαιτούν άμεση ή περισσότερη δράση, με τους κινδύνους για τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα να αξιολογούνται ως ιδιαίτερα σοβαροί. Η έκθεση της ΕΕΑ υπενθυμίζει ότι τα οικοσυστήματα παρέχουν πολλές υπηρεσίες στους ανθρώπους και, συνεπώς, έχουν υψηλό κίνδυνο να επηρεάσουν και τις άλλες κατηγορίες κινδύνου.
Τροφή: Οι κίνδυνοι από θερμότητα και ξηρασία στην παραγωγή καλλιεργειών είναι ήδη σε κρίσιμο επίπεδο στη νότια Ευρώπη, αλλά και οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης είναι επίσης σε κίνδυνο. Ιδιαίτερα, οι παρατεταμένες ξηρασίες που επηρεάζουν μεγάλες περιοχές αποτελούν σημαντική απειλή για την παραγωγή καλλιεργειών, την τροφική ασφάλεια και την παροχή πόσιμου νερού.
Υγεία: Η θερμότητα είναι ο πιο σοβαρός και επείγων παράγοντας κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Σε μεγαλύτερο κίνδυνο βρίσκονται συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως οι εργαζόμενοι στην ύπαιθρο που εκτίθενται σε έντονη θερμότητα, οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι που ζουν σε κατοικίες με κακή κατασκευή / μόνωση, σε περιοχές με έντονο αστικό νησί θερμότητας (urban heat island) ή με ανεπαρκή πρόσβαση σε ψύξη. Πολλά μέσα για τη μείωση των κλιματικών κινδύνων για την υγεία βρίσκονται εκτός των παραδοσιακών πολιτικών υγείας, όπως ο σχεδιασμός των αστικών περιοχών, οι προδιαγραφές οικοδομικών κανονισμών και οι νομοθεσίες εργασίας.
Υποδομές: Τα πιο συχνά και έντονα καιρικά φαινόμενα αυξάνουν τους κινδύνους για το δομημένο περιβάλλον της Ευρώπης και τις κρίσιμες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, του νερού και των μεταφορών. Ενώ οι κίνδυνοι πλημμύρας στις παράκτιες περιοχές της Ευρώπης διαχειρίζονται σχετικά καλά, η αύξηση της στάθμης της θάλασσας και οι αλλαγές στην συχνότητα και ένταση των καταιγίδων μπορούν να προκαλέσουν καταστροφικές επιπτώσεις στους ανθρώπους, τις υποδομές και τις οικονομικές δραστηριότητες. Στη νότια Ευρώπη, η αυξημένη θερμοκρασία και οι ξηρασία προκαλούν σημαντικούς κινδύνους στην παραγωγή, τη μεταφορά και τη ζήτηση ενέργειας.
Οικονομία και χρηματοοικονομικά: Η οικονομία και το χρηματοοικονομικό σύστημα της Ευρώπης αντιμετωπίζουν πολλούς κλιματικούς κινδύνους. Για παράδειγμα, οι ακραίες κλιματικές συνθήκες μπορούν να αυξήσουν τις ασφαλιστικές εισφορές, να απειλήσουν περιουσίες, και να αυξήσουν το κόστος των δανείων και γενικότερα τις δαπάνες των κυβερνήσεων. Η βιωσιμότητα του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ είναι ήδη απειλούμενη λόγω των πολλαπλών πλημμυρών και πυρκαγιών των τελευταίων χρόνων. Η επιδεινούμενη επίδραση του κλίματος μπορεί επίσης να διευρύνει τα κενά στην ιδιωτική ασφάλιση και να καθιστά τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα πιο ευάλωτα.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην κατανόηση των κλιματικών κινδύνων που αντιμετωπίζουν και στην προετοιμασία γι' αυτούς. Οι εθνικές αξιολογήσεις κλιματικών κινδύνων χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να ενημερώνουν την ανάπτυξη πολιτικής προσαρμογής. Ωστόσο, η προετοιμασία του κοινωνικού συνόλου είναι ανεπαρκής, καθώς η εφαρμογή των πολιτικών υστερεί σε σχέση με την ταχύτητα αύξησης των επιπέδων κινδύνου.
Οι περισσότεροι σημαντικοί κλιματικοί κίνδυνοι που αναγνωρίζονται στην έκθεση θεωρούνται συνιδιοκτησία της ΕΕ, των κρατών μελών της και των διαφόρων επιπέδων κυβέρνησης. Για να αντιμετωπίσουν και να μειώσουν τους κλιματικούς κινδύνους στην Ευρώπη, η αξιολόγηση της ΕΕΑ τονίζει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να συνεργαστούν και να εμπλέξουν επίσης περιφερειακά και τοπικά επίπεδα, για άμεση και συντονισμένη δράση.
Υπάρχουν ακόμα πολλά κενά γνώσης σχετικά με τους σημαντικούς κλιματικούς κινδύνους που αναγνωρίζονται στην έκθεση της ΕΕΑ. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της κατανόησης των κλιματικών κινδύνων, καθώς και του τρόπου αντιμετώπισής τους μέσω νομοθεσίας, κατάλληλων δομών διακυβέρνησης, παρακολούθησης, χρηματοδότησης και τεχνικής υποστήριξης, αναφέρει η έκθεση.
Το προηγούμενο έτος ήταν το πιο ζεστό που καταγράφηκε ποτέ, προκαλώντας παγκόσμια συναίνεση για την ανάγκη δράσης για το κλίμα. Ωστόσο, οι κλιματικές πολιτικές της ΕΕ αντιμετωπίζουν ένα βασικό πρόβλημα: την δυσαρέσκεια των πολιτών! Κλασικό παράδειγμα είναι η προτεινόμενη απαγόρευση των νέων αυτοκινήτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης το 2035. Παρά την ανάγκη άμεσων παρεμβάσεων, το σίγουρο είναι ότι η περίοδος πριν τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν προσφέρετε για αντιλαϊκές αποφάσεις.
Πηγή: Capital.gr
Τάσος Νικολάου, Διευθύνων Σύμβουλος της Net Zero Analytics
