Η πράσινη μετάβαση και ο τομέας των ακινήτων

Με την υπογραφή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (2021) «Κύπρος το Αύριο», οι Αρχές της χώρας έχουν δεσμευτεί, μεταξύ άλλων να συμβάλουν στην προσπάθεια επίτευξης του  στόχου για μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2050. Αυτό άλλωστε περιλαμβάνεται στους 17 στόχους του Σχεδίου των Ηνωμένων Εθνών για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, (στόχος 13 για την Κλιματική Αλλαγή). Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου 13 είναι, μεταξύ άλλων, η χρηματοδότηση αυτού που ονομάζεται «πράσινη μετάβαση» και «πράσινη οικονομία». 

Σημαντικός ο ρόλος των τραπεζών

Τόσο η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ), όσο και τα Υπουργεία Εμπορίου και  Βιομηχανίας και Οικονομικών ενθαρρύνουν τους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και ειδικότερα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να συμβάλουν στην επιτάχυνση της μετάβασης σε μια καθαρή οικονομία μηδενικών εκπομπών. Τους ενθαρρύνουν ταυτόχρονα να διασφαλίσουν ότι αυτή η μετάβαση θα γίνει ομαλά για τους συμμετέχοντες στην αγορά. Η παραχώρηση «πράσινων δανείων» αποτελεί μέρος της ευρύτερης προσπάθειας για διευκόλυνση και υποστήριξη μιας «πράσινης», οικονομίας η οποία θα καλύπτει το τρίπτυχο Environment Social Governance (ESG),  για βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα. Είναι όμως δεδομένο, ότι η κλιματική αλλαγή κατέχει πλέον περίοπτη θέση στις πολιτικές ατζέντες εξ ου και καταγράφεται αύξηση αριθμητικά και ποσοτικά τόσο των λεγόμενων «πράσινων δανείων», όσο και των δανείων, που συνδέονται με τη Βιωσιμότητα ευρύτερα. Είναι δε εμφανής η προσπάθεια των δανειζομένων από τη μια και των χρηματοδοτών από την άλλη να βελτιώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.

«Πράσινα» ή δάνεια βιωσιμότητας;

Είναι σημαντικό ωστόσο να επισημάνουμε ότι κάτω από τον ορισμό «πράσινα δάνεια», υπάρχει ένας ουσιώδης διαχωρισμός, ο οποίος αφορά αυτά καθαυτά τα «πράσινα δάνεια» και τα δάνεια τα οποία συνδέονται με τη Βιωσιμότητα. Τα «πράσινα δάνεια» είναι εκείνα, που συνομολογούνται για την υλοποίηση έργων φιλικών προς το περιβάλλον. Μπορεί για παράδειγμα να διοχετευθούν για τη δημιουργία «πράσινων κτιρίων». Τα δάνεια που συνδέονται με τη Βιωσιμότητα, ωστόσο, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν για «πράσινο» σκοπό. Παρέχουν όμως κίνητρα στον δανειολήπτη (για παράδειγμα μπορεί να προσφερθεί χαμηλότερο επιτόκιο ή περιθώριο αποπληρωμής στη βάση πολύ συγκεκριμένων όρων) για να βελτιώσει την απόδοσή του και να λειτουργεί στο πλαίσιο μιας κοινωνικά βιώσιμης οικονομικής δραστηριότητας. Πρόσφατα, διεθνής κολοσσός εξασφάλισε δάνειο €1,5 δισ., που συνδέεται με τη Βιωσιμότητα, καθώς το περιθώριό του συνδέεται με την πρόοδό του στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τις δραστηριότητές του και την χρήση των προϊόντων του από τους πελάτες του.

Ασπίδα στο Greenwashing τα πρότυπα

Ο όρος Greenwashing έχει υιοθετηθεί για να δακτυλοδείχνει τις απάτες, οι οποίες λόγω της αυξημένης ζήτησης για «πράσινα δάνεια» άρχισαν να κάνουν ολοένα και συχνότερα την εμφάνισή τους στην αγορά. Για παράδειγμα, ένα δάνειο παρουσιάζεται ως «πράσινο», ενώ στην ουσία δεν διαφέρει καθόλου από τα συμβατικά δάνεια. Ενόψει αυτού του κινδύνου οι   κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές Αρχές επιχειρούν να διασφαλίσουν ότι η αγορά αναπτύσσεται ομαλά στη βάση συγκεκριμένων προτύπων και δομών. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές ανταποκρίθηκαν δημοσιεύοντας ένα σύνολο  επικαιροποιημενων και/ή νέων προτύπων τόσο για τα πράσινα δάνεια όσο και για τα δάνεια που συνδέονται με τη βιωσιμότητα (ομάδα εργασίας συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς οργανισμού Loan Market Association (LMA). Ως εκ τούτου οι “Green Loan Principles” που δημοσιεύθηκαν τον Δεκέμβριο του 2018 και οι “Sustainability Linked Loan Principles” που δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο του 2019 παρέχουν ένα πλαίσιο για τη διασφάλιση της εφαρμογής συνεπών προτύπων στην αγορά κατά την προώθηση αυτών των τύπων δανείων.

Τα δεδομένα και οι προοπτικές στα ακίνητα

Ο τομέας των ακινήτων μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πορεία της Κύπρου για μια βιώσιμη, μη ενεργοβόρα, οικονομία καθώς αντιπροσωπεύει περίπου το 40% των συνολικών εκπομπών άνθρακα στην χώρα. Άλλωστε, όπως αναφέραμε και προηγουμένως, τα «πράσινα δάνεια» μπορούν να διοχετευθούν στη χρηματοδότηση έργων (Project Finance), τα οποία να περιλαμβάνουν «πράσινα κτίρια» ή «εγκαταστάσεις» που πληρούν εθνικά, περιφερειακά ή διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα ή πιστοποιήσεις.

Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση είναι ένα ζήτημα που αντιμετωπίζουν όλες οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους.

Το  Κράτος συνεργάζεται με την ΕΕ για τη διάθεση των περισσοτέρων από τα εργαλεία που αναπτύσσονται με τη στήριξη τόσο εθνικών αλλά κυρίως, ευρωπαϊκών πόρων. Σ’ αυτό το πλαίσιο απαιτείται η καταρχήν συμμετοχή εθνικών χρηματοπιστωτικών διαμεσολαβητών, όπως τράπεζες, άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ταμεία συμμετοχών (funds) αναλόγως του τύπου του εργαλείου (π.χ. δάνειο, εγγύηση, μετοχικό κεφάλαιο). Κατ’ επέκταση, όταν λαμβάνεται μία πολιτική απόφαση για δημιουργία ενός χρηματοοικονομικού μηχανισμού, τον σχεδιασμό του εν λόγω μηχανισμού ακολουθεί πρόσκληση της Αρμόδιας Αρχής, σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο. Ουσιαστικά απευθύνεται σε χρηματοπιστωτικούς φορείς οι οποίοι ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στην εφαρμογή του μηχανισμού, συνήθως με ιδία συμμετοχή και διαμερισμό του ρίσκου της χρηματοδότησης. Για παράδειγμα «τρέχουν» διάφορα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων κοκ.

Xρηματοοικονομικά εργαλεία έχουν υιοθετηθεί και διατίθενται με ειδικούς όρους από Τράπεζες ή άλλους χρηματοδοτικούς οργανισμούς ή χρηματοπιστωτικούς φορείς αλλά και μέσων των προγραμμάτων και κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την συμμετοχή αρμόδιων Αρχών για την παραχώρηση χρηματοοικονομικών εργαλείων που αφορούν μηχανισμούς που στηρίζονται άμεσα ή έμμεσα από εθνικούς πόρους ή ευρωπαϊκά κονδύλια.