Αυτό που κάνει την τρέχουσα κατάστασή μας τόσο ανησυχητική είναι ένα ξέσπασμα "μη συγχρονισμού". Τουλάχιστον αυτό άκουσα πρόσφατα τον Ρόμπερτ Χάμπεκ, αντικαγκελάριο και υπουργό Οικονομίας της Γερμανίας, να λέει σε ένα συνέδριο Γερμανών βιομηχάνων.
Τι όρος, σκέφτηκα. Και τι δύσκολη - και βαθιά - έννοια. Είναι ακριβώς του είδους του Χάμπεκ. Ηγέτης των περιβαλλοντιστών Πρασίνων στον γερμανικό κυβερνητικό συνασπισμό, είναι επίσης ένας πολυγραφότατος συν-συγγραφέας (μαζί με τη σύζυγό του) μυθιστορημάτων και παιδικών βιβλίων. Διαθέτει μια διανοητική περιέργεια και σπιρτάδα η οποία είναι σπάνια στις τάξεις των πολιτικών.
Ένα απλό παράδειγμα του μη συγχρονισμού για τον οποίο μιλούσε μπορεί να είναι το υπόστρωμα πίσω από τον καιρό αυτής της εβδομάδας. Μεγάλο μέρος της Ευρώπης κατακλύζεται από θερμοκρασίες-ρεκόρ. Οι άνθρωποι ιδρώνουν και λαχανιάζουν, κάνουν ό,τι μπορούν για να παραμείνουν ενυδατωμένοι και να αποφύγουν τη θερμοπληξία.
Την ίδια ακριβώς στιγμή, άνθρωποι όπως ο Χάμπεκ προσπαθούν να προετοιμάσουν τους Ευρωπαίους για το αντίθετο σενάριο τους χειμερινούς μήνες, όταν μάλλον θα πρέπει να τρέμουν σε πιο ψυχρά σπίτια και γραφεία, επειδή ολόκληρη η ήπειρος θα πρέπει να εξοικονομήσει φυσικό αέριο το οποίο η Ρωσία, ως μέρος του οικονομικού της πολέμου, δεν θα προσφέρει πλέον.
Αντιφάσεις
Με κυκλικό τρόπο, αυτά τα προβλήματα συνδέονται. Τα κύματα καύσωνα είναι συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, η οποία προκαλείται από τις σωρευτικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την καύση ορυκτών καυσίμων. Αυτή η ίδια εξάρτηση από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα εξηγεί επίσης την ευπάθεια της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας υπό τον πολεμόχαρο τύραννο της, τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Για δεκαετίες, κατασκευάζει υποδομές αγωγών έτσι ώστε η Ρωσία να μπορεί, από πλευράς ενέργειας, να συλλάβει ως όμηρο την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Εξ ου και η σφιχτή μέγγενη του μη συγχρονισμού για την οποία τώρα ο Χάμπεκ αναστενάζει. Αυτός και οι Πράσινοί του έκαναν εκστρατεία για μια ριζική επιτάχυνση της εξόδου από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και έναν ταυτόχρονο καλπασμό προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Κατά την αντίληψή τους, εντάχθηκαν στην κυβέρνηση για να σώσουν τον πλανήτη.
Αντίθετα, ο Χάμπεκ περνά τον πρώτο του χρόνο στην εξουσία διαπραγματευόμενος με χώρες από τον Καναδά έως το Κατάρ προκειμένου η Γερμανία να λάβει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο για να αντικαταστήσει το αντίστοιχο που ερχόταν από τη Ρωσία μέσω αγωγών. Δίνει εντολές για λειτουργία πλωτών τερματικών σταθμών LNG, ώστε αυτοί να είναι έτοιμοι μέχρι το χειμώνα, ενώ ετοιμάζει και σταθερούς στην ξηρά για μακροπρόθεσμη χρήση.
Ο Χάμπεκ επίσης χτυπά το καμπανάκι για την λιγότερο ευχάριστη όλων των περικοπών. Για να ξεπεράσει τον επερχόμενο χειμώνα των ελλείψεων ενέργειας, πρέπει να ξαναλειτουργήσει τα πιο "βρώμικα" εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής - εκείνα τα οποία λειτουργούν με καύση άνθρακα.
Να λοιπόν, η μη συγχρονισμένη λογική του 2022, ενσωματωμένη σε έναν υπουργό. Ο άνθρωπος θέλει να επιβραδύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά αντιμετωπίζει εδώ και τώρα τη μία τον καύσωνα και την άλλη το χειμερινό "ξεπάγιασμα". Θέλει να απαλλαγεί από το κάρβουνο, αλλά αντ' αυτού ανάβει παλιούς φούρνους.
Τα πολλαπλά "Τώρα"
Όντας Γερμανός διανοούμενος, ο Habeck πιθανότατα χρησιμοποίησε τον όρο "μη συγχρονισμός" (ή "μη ταυτοχρονισμός") έχοντας στο μυαλό έναν συγκεκριμένο φιλόσοφο. Η γερμανική λέξη Ungleichzeitigkeit παραπέμπει στις θεωρίες του Ernst Bloch, Γερμανού στοχαστή της εγελιανής και μαρξιστικής παράδοσης.
Στη δεκαετία του 1930, έχοντας μεταναστεύσει, ο Bloch προσπάθησε να εξηγήσει την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία. Η χώρα, κατέληξε, ήταν μια "κλασική χώρα του μη συγχρονισμού", στην οποία οι αταβιστικές φεουδαρχικές παραδόσεις μεταξύ της αγροτιάς και της πρώην αριστοκρατίας συνέχισαν να συνυπάρχουν με τους καπιταλιστικούς θεσμούς της βιομηχανικής εποχής.
Επειδή η Γερμανία δεν είδε ποτέ μια επιτυχημένη επανάσταση, σκεφτόταν ο Bloch, συμπεριφορές, κοσμοθεωρίες και αφηγήσεις από διαφορετικές εποχές παρέμειναν ζωντανές, προκαλώντας σύγχυση και μυθοποίηση τους στο παρόν. Όπως το έθεσε, "δεν ζουν όλοι οι άνθρωποι στο ίδιο Τώρα".
Με έναν κυκλικό τρόπο, αυτές οι ιδέες επιβίωσαν στο είδος επιστημονικής φαντασίας του κυβερνοπάνκ, στο οποίο πρωτοστάτησαν συγγραφείς όπως ο Γουίλιαμ Γκίμπσον, γνωστός για την παρατήρηση ότι "το μέλλον είναι ήδη εδώ — απλώς δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο". Συχνά αναφερόμενη στους κύκλους της Silicon Valley ως μια αισιόδοξη αντίληψη για την υιοθέτηση της τεχνολογίας, η σκέψη του Γκίμπσον είναι αντίθετα ένα ξεκάθαρα νουάρ όραμα δυστοπίας, ο "συνδυασμός χαμηλού επιπέδου ζωής και υψηλής τεχνολογίας".
Είτε το πλαίσιο είναι του Bloch, είτε του Gibson είτε του Habeck, ο μη συγχρονισμός φαίνεται να εξηγεί πολλά για διάφορα πράγματα που βλέπουμε και βιώνουμε αυτή την εποχή. Πάρτε ως παράδειγμα τη Ρωσία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο Τώρα της ΕΕ, οι διεθνείς σχέσεις είναι σήμερα εύτακτες και γενικά ευγενικές, ακολουθώντας τα μεταμοντέρνα, ακόμη και μεταεθνικά πρότυπα για τον σεβασμό των συνόρων και των κανόνων. Το Τώρα του Πούτιν βρίσκεται στον 18ο αιώνα, όταν οι ιμπεριαλιστές τσάροι κατακτούσαν ό,τι μπορούσαν και η ισχύς δημιουργούσε δίκαιο.
Στα άλλα, εναλλακτικά σημερινά Τώρα, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν ότι εκείνο που έχει σημασία είναι η ήπια ισχύς, η δημιουργικότητα, οι ιδέες και τα άυλα αγαθά - ενώ άλλοι είναι πεπεισμένοι ότι το βασικό είναι τα εδάφη, τα όπλα και οι στρατιώτες. Υπάρχουν εκείνοι που θέλουν να σώσουν την ανθρωπότητα από την οικολογική αυτοκτονία, ενώ άλλοι αρνούνται την ίδια την επιστήμη που μας λέει ότι έχουμε πρόβλημα.
Μεταξύ των ανθρώπων της Νέας Εποχής, έχει γίνει της μόδας να ορκιζόμαστε στη "Δύναμη του Τώρα", όπως το θέτει ο τίτλος ενός μπεστ σέλερ. Το παρελθόν και το μέλλον, λέει η συγκεκριμένη θεωρία, είναι περισπασμοί τους οποίους δημιουργεί το μυαλό μας για να μας βασανίσει. Ο δρόμος προς τη φώτιση είναι να αναγνωρίσουμε ότι η μόνη πραγματικότητα είναι η παρούσα στιγμή.
Αυτό μπορεί να λειτουργεί κατά τη διάρκεια του διαλογισμού. Τον υπόλοιπο καιρό, η πραγματικότητα μάς μπερδεύει, ανακατεύοντας παρελθόν, μέλλον και παρόν μέχρι να μην μπορούμε να συμφωνήσουμε σε τίποτα απολύτως, εκτός από το ότι υπάρχουν πολλά για τα οποία έχουμε να ανησυχούμε.
Ποιος φταίει για την κλιματική αλλαγή, τον πόλεμο, την πείνα, ακόμα και την πανδημία; Πού πάμε; Και τι κάνουμε Τώρα;
Πηγή: Capital.gr, Bloomberg
Andreas Kluth, Columnist Bloomberg.
