Εστιασμένο στο περιβάλλον, το κλίμα και την ενέργεια είναι το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, που περιλαμβάνει χρηματοδοτήσεις ύψους 26,2 δισ. ευρώ. Όπως προκύπτει από την κατανομή των κονδυλίων στα τομεακά προγράμματα, δύο είναι εκείνα που θα σηκώσουν μαζί φυσικά με τις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης τις επενδύσεις για τη διείσδυση των ΑΠΕ, την προστασία του περιβάλλοντος, την κυκλική οικονομία, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την απανθρακοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας, της Μεγαλόπολης και των νησιών.
Πρόκειται για το πρόγραμμα «Περιβάλλον, Ενέργεια και Κλιματική Αλλαγή» με πόρους 3,607 δισ. ευρώ και το «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση» με κονδύλια 1,629 δισ. ευρώ.
Περιβάλλον, Ενέργεια και Κλιματική Αλλαγή
Σύμφωνα με την παρουσίαση του συνολικού ΕΣΠΑ που έγινε χθες στο Μέγαρο Μαξίμου για τo Πρόγραμμα «Περιβάλλον, Ενέργεια & Κλιματική Αλλαγή» τονίστηκε ότι έχει σχεδιαστεί προκειμένου να οδηγήσει σε: «Mία πιο πράσινη και ανθεκτική Ευρώπη με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μέσω της προώθησης της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, των πράσινων και γαλάζιων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, του μετριασμού και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων, και της βιώσιμης αστικής κινητικότητας», συμβάλλοντας στην επίτευξη του Στόχου Πολιτικής 2 του ΕΣΠΑ 2021 - 2027 και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής.
Το Πρόγραμμα στοχεύει στην υλοποίηση της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας στους θεματικούς τομείς:
α) Του Περιβάλλοντος (Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, Διαχείριση υγρών - στερεών αποβλήτων και προώθηση κυκλικής οικονομίας, Προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, προστασία από την αέρια ρύπανση και τις δυσμενείς επιπτώσεις της ηχορύπανσης) και
β) Της Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή και της Ενέργειας (Αντιπλημμυρική προστασία, πρόληψη – μετριασμός και αντιμετώπιση επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, Εξοικονόμηση – Ενεργειακή Αποδοτικότητα, Εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, Προώθηση παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ)
Εμβληματικές δράσεις
Ως εμβληματικές δράσεις περιγράφονται:
- Ενεργειακή εξοικονόμηση και αποδοτικότητα του ιδιωτικού και δημόσιου κτιριακού αποθέματος
- Ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και διασύνδεσης με την ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων και τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας
- Προώθηση των ΑΠΕ σε όλες τις μορφές με την ενίσχυση των υποδομών της ηλεκτροκίνησης
- Πράσινος μετασχηματισμός των Επιχειρήσεων
- Μετάβαση των νησιών σε καθαρές μορφές ενέργειας
- Πρωτοβουλία GReco Islands
- Ενίσχυση διασυνοριακών έργων διασύνδεσης
- Εκσυγχρονισμός και ενίσχυση των οδικών αστικών συγκοινωνιών και μετάβαση των νησιών σε καθαρές μορφές ενέργει
- Πρόληψη, μετριασμός και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της αντιπλημμυρικής θωράκισης, της αντιμετώπισης της διάβρωσης των ακτών και της συστηματικής παρακολούθησης των κλιματικών μεταβολών
- Έλεγχος και μετριασμός των επιπέδων θορύβου και της ατμοσφαιρικής και οπτικής ρύπανσης σε αστικές περιοχές
- Στρατηγικού χαρακτήρα επεμβάσεις στον αστικό ιστό για τη βελτίωση του μικροκλίματος της βιοποικιλότητας και η προώθησης της μικροκινητικότητας, ιδίως στην νησιωτική χώρα
- Μετάβαση στην κυκλική οικονομία
- Εκσυγχρονισμός ή/ και η αναβάθμιση υφιστάμενων ή/και η δημιουργία νέων υποδομών ανακύκλωσης και επεξεργασίας αποβλήτων
- Εξασφάλιση ποιοτικού και επαρκούς πόσιμου νερού σε όλη τη χώρα
- Ολοκλήρωση των υποδομών αστικών λυμάτων σε Α΄, Β΄ και Γ΄ κατηγορίες οικισμών, συμπεριλαμβανομένης της επεξεργασίας ιλύος και επανάχρησης ύδατος
- Προστασία της Βιοποικιλότητας με εφαρμογή μέτρων από την Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και το Πλαίσιο Δράσεων Προτεραιότητας (PAF)
Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση
Το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία κλιματικά ουδέτερη στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης εστιάζει στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού συστήματος, στην υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού και των κοινοτήτων που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση, και στην άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον από την εξόρυξη και την παραγωγή ενέργειας από τον λιγνίτη, την υγεία και την ασφάλεια, καθώς και την πρόληψη της δημιουργίας νέων παραγόντων ρύπανσης.
Μια διακριτή κατηγορία επιλέξιμων περιοχών είναι τα νησιά (Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης), που καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες κυρίως από αυτόνομους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το πετρέλαιο. Λόγω του πλήθους των νησιών και, συνεπώς, του κατακερματισμού των εν λόγω σταθμών, οι επιπτώσεις θα είναι περιορισμένες. Ωστόσο, η στοχευμένη και προγραμματισμένη μετάβαση σε κλιματική ουδετερότητα των νησιών αποτελεί ευκαιρία για την οικονομική τους διαφοροποίηση, προκειμένου να μην εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τον μαζικό θερινό τουρισμό και την αγορά ακινήτων.
Για την υλοποίηση του προγράμματος συγκροτείται μάλιστα διακριτή Διαχειριστική Αρχή.
Οι κύριες πρωτοβουλίες και δράσεις είναι:
Ενίσχυση και προώθηση επιχειρηματικότητας
- Έρευνα - καινοτομία - προηγμένες τεχνολογίες
- Ανταγωνιστικότητα ΠΜΕ και ΜΜΕ - Ψηφιακός μετασχηματισμός επιχειρήσεων
- Υποδομές επιχειρηματικότητας
- Επενδύσεις σημαντικής κλίμακα
Αναπροσαρμογή χρήσεων γης - κυκλική οικονομία
- Αναπροσαρμογή των εδαφών και των εγκαταστάσεων στα λιγνιτικά πεδία
- Κυκλική Οικονομία
- Ορθολογική χρήση φυσικών πόρων
Ενεργειακή μετάβαση - κλιματική ουδετερότητα
- Ενεργειακή αποδοτικότητα
- Καθαρή Ενέργεια
- Έξυπνη ενέργεια (συστήματα, δίκτυα, εξοπλισμός αποθήκευσης και ηλεκτροκίνησης)
Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας - Ευφυείς κοινότητες
- Ποιότητα ζωής στις αστικές περιοχές
- Ολοκληρωμένες αναπτυξιακές παρεμβάσεις στις αγροτικές και νησιωτικές περιοχές
Ευφυείς κοινότητες
Δίκαιη εργασιακή μετάβαση και ενδυνάμωση ανθρωπίνου κεφαλαίου
- Άμεσες παρεμβάσεις απασχόλησης και κοινωνικής συνοχής στις επηρεαζόμενες περιοχές
- Προώθηση της απασχόλησης
- Αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανακατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού
- Προσαρμοστικότητα εργαζομένων και επιχειρήσεων
- Κοινωνικοοικονομική ένταξη
- Υποδομές επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης
- Υποδομές κοινωνικής φροντίδας και πρόνοιας
- Εξοικείωση - Ευαισθητοποίηση κοινωνικού και οικονομικού ιστού
Στις εμβληματικές δράσεις του προγράμματος αναφέρονται:
- Ζώνη Καινοτομίας στη Δυτική Μακεδονία
- Κέντρο Υδρογόνου και το Ζωντανό Εργαστήριο Έξυπνης Πόλης (Smart City Living Lab)
- Πράσινο Κέντρο Δεδομένων και Υπερυπολογιστή Δυτικής Μακεδονίας για την κάλυψη των υπολογιστικών αναγκών της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας
- Δημιουργία του Επιχειρηματικού Πάρκου Μεγαλόπολης «Πράσινο Σχολείο» του ΟΑΕΔ στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης
Επενδύσεις για τη διείσδυση των ΑΠΕ, την προστασία του περιβάλλοντος, την κυκλική οικονομία, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την απανθρακοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας, της Μεγαλόπολης και των νησιών.