Οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τη δημιουργία ενός δικαιότερου και πιο βιώσιμου συστήματος αγοράς τείνουν να σκέφτονται πράγματα όπως οι επενδύσεις "ESG" (περιβαλλοντικά, κοινωνικά και θέματα διακυβέρνησης) και ο "καπιταλισμός των ενδιαφερομένων μερών". Αυτό όμως που πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται είναι η εξουσία.
Σκεφτείτε την αγορά του Twitter από τον Elon Musk. Η Tesla κατατάσσεται πάνω από τον μέσο όρο σε πολλές μετρήσεις που συγκεντρώνει η JUST Capital, μια σημαίνουσα μη κερδοσκοπική οργάνωση που επικεντρώνεται στον καπιταλισμό των ενδιαφερομένων μερών. Αλλά ο διευθύνων σύμβουλός της ετοιμάζεται να πουλήσει ένα μεγάλο μέρος των μετοχών του στην ηλεκτρική αυτοκινητοβιομηχανία, μια εταιρεία που θα μπορούσε πραγματικά να κάνει κάτι καλό στον κόσμο, για να αγοράσει μια πλατφόρμα κοινωνικών μέσων ενημέρωσης που αναμφισβήτητα τον έχει κάνει χειρότερο. Ο Μασκ, ο οποίος σχεδιάζει να την ιδιωτικοποιήσει, μπορεί, για παράδειγμα, να ενεργοποιήσει εκ νέου τον πρώην επικεφαλής του Twitter, τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η παρουσίαση του Musk ως σωτήρα της ελευθερίας του λόγου και της δημοκρατίας μπορεί να φανεί σε κάποιους γελοία. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν άνθρωπο που θεωρεί τη φορολογία ως ένα είδος προσωπικής επίθεσης και παρόλα αυτά έχει απολαύσει δισεκατομμύρια σε κρατικές επιδοτήσεις. Αλλά δεν είναι το μόνο πρόσφατο παράδειγμα ενός δισεκατομμυριούχου που παριστάνει τον υπερασπιστή του δημόσιου αγαθού.
Σκεφτείτε μια επιστολή του Carl Icahn, του ακτιβιστή των μετόχων και βετεράνου μερικών από τις πιο εχθρικές μάχες με πληρεξούσιους αντιπροσώπους της Wall Street, προς την αλυσίδα παντοπωλείων Kroger την περασμένη εβδομάδα, στην οποία κατακεραύνωνε το ιστορικό της εταιρείας όσον αφορά τις εταιρικές αμοιβές.
"Αυτό που είναι απολύτως καταδικαστέο είναι ότι καταφέρατε να επωφεληθείτε προσωπικά από τα εξαιρετικά υψηλά περιθώρια κέρδους που προκάλεσε η πανδημία, ενώ ταυτόχρονα αθετήσατε την υπόσχεση σας για το "Hero Bonus" στους εργαζόμενους πρώτης γραμμής", έγραψε.
Ο Icahn συνέχισε: "Αυτός ο εμπαιγμός της αξιοκρατίας είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα του γιατί ο καπιταλισμός και οι επιχειρήσεις έχουν κακή φήμη και οι άνθρωποι έχουν απογοητευτεί από το αμερικανικό όνειρο".
Πάντα ικανός στο να εκμεταλλεύεται την πολιτική της στιγμής, ο Icahn βλέπει τον εαυτό του όπως και ο Musk (όσο απίθανο και αν είναι) ως υπερασπιστή του μικρού ανθρώπου. Όμως, έχει δίκιο.
Οι ρυθμιστικές αρχές στην Ουάσινγκτον αρχίζουν να μυρίζονται γύρω από οποιονδήποτε αριθμό εταιρειών που θεωρούνται ότι επωφελήθηκαν από τις τρέχουσες πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία αυξάνοντας αθέμιτα τα περιθώρια κέρδους.
Ορισμένες κορυφαίες εταιρείες δεν έχουν καλυφθεί με δόξα και τιμή, με τους διευθύνοντες συμβούλους να επαίρονται για την τιμολογιακή τους δύναμη στις κλήσεις για κέρδη.
Ωστόσο, οι καπιταλιστές των ενδιαφερομένων μερών, "ενώ είναι διεκδικητικοί σχετικά με τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων σε πολλούς τομείς, έχουν σιωπήσει εντελώς" σε περιπτώσεις συγκεντρωμένης εταιρικής δύναμης, λένε η Denise Hearn, ανώτερη συνεργάτης στο American Economic Liberties Project, και η δικηγόρος ανταγωνισμού Michelle Meagher, συνιδρύτρια του Balanced Economy Project. Έχουν δίκιο.
Το ζεύγος δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα ένα έγγραφο στο οποίο υποστηρίζει ότι όσοι ενδιαφέρονται για πιο δίκαιες αγορές θα πρέπει να επικεντρωθούν στη μονοπωλιακή δύναμη. "Η εγγενής ασυμφωνία μεταξύ της αέναης προσπάθειας για κλίμακα και κυριαρχία και των επαναλαμβανόμενων καταχρήσεων της αγοράς από τις μεγαλύτερες εταιρείες, είναι μια σύγκρουση που ο καπιταλισμός των ενδιαφερομένων αγνοεί", γράφουν.
Οι Hearn και Meagher επισημαίνουν ότι η πιο "δίκαιη" εταιρεία της Αμερικής, σύμφωνα με την JUST Capital, είναι η Google - ένα μεγαθήριο που κατηγορείται για αντιμονοπωλιακές παραβιάσεις σε δύο ηπείρους.
Η εταιρική συγκέντρωση, όπως και τα κέρδη, έχει φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ τα τελευταία χρόνια: από το 1990, πάνω από το 75% των βιομηχανιών των ΗΠΑ έχουν γίνει πιο συγκεντρωμένες. Η πανδημία έχει μεγεθύνει αυτή την τάση.
Ακόμα και όταν οι επενδύσεις ESG αυξήθηκαν, η συγκέντρωση - μαζί με τις παγκόσμιες συγχωνεύσεις και εξαγορές, τις συμφωνίες ιδιωτικών κεφαλαίων και τη χρηματοοικονομική μηχανική, όπως οι επαναγορές μετοχών - αυξήθηκε επίσης. Φυσικά, το ίδιο συνέβη και με τις αμοιβές των εργαζομένων. Αλλά μένει να δούμε αν η τιμολογιακή δύναμη της εργασίας θα επιβιώσει στην επόμενη ύφεση.
Η δύναμη των επιχειρήσεων σίγουρα θα το κάνει, και αυτό έχει πολιτικές συνέπειες, όπως ξεκαθαρίζει ο καθηγητής επιχειρήσεων του Στάνφορντ Anat Admati σε πρόσφατο άρθρο του για το τι έχει πάει στραβά με τον καπιταλισμό. Καθώς η συγκέντρωση έχει αυξηθεί, γράφει, οι εταιρείες έχουν καταστήσει "πρόκληση για τις κυβερνήσεις και το νομικό σύστημα να προστατεύουν τους πολίτες από αδικαιολόγητη ζημία" που προκαλούν οι ίδιες οι εταιρείες.
Ενώ πολλοί συμμετέχοντες στην αγορά θεωρούν την κυβέρνηση ως το πρόβλημα, σημειώνει η Admati, αποτυγχάνουν να "αναλογιστούν γιατί οι δημοκρατικές κυβερνήσεις αποτυγχάνουν" και πώς οι εταιρείες και οι ηγέτες τους "συμβάλλουν σε αυτή την αποτυχία" υπονομεύοντας την "ικανότητα, την αποτελεσματικότητα και την προθυμία του δημόσιου τομέα να ενεργεί προς το δημόσιο συμφέρον".
Η ισχύς των μεγάλων εταιρειών στην αγορά, η πολιτική ισχύς και η γνωστική αιχμαλωσία των φορέων χάραξης πολιτικής είναι τεράστια, ιδίως στις ΗΠΑ. Αλλά αρκούν ένας ή δύο ισχυροί ηγέτες για να αλλάξουν τα πράγματα.
Πηγή: Financial Times
Global Business Columnist and an Associate Editor at the Financial Times.
