Η αγορά των αμοιβαίων κεφαλαίων ESG, που κάποτε ταυτιζόταν με την «πράσινη» και κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση, γνωρίζει μια θεαματική μετατόπιση. Στην Ευρώπη, όπου συγκεντρώνεται περίπου το 80% των παγκόσμιων κεφαλαίων ESG, όλο και περισσότερα χαρτοφυλάκια περιλαμβάνουν πλέον εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή, υποστήριξη ή μεταφορά πυρηνικών όπλων.
.
Από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, ο αριθμός των ευρωπαϊκών ESG funds με έκθεση στον κλάδο αυξήθηκε κατά 50%, ξεπερνώντας τα 2.000. Αν και οι σχετικές τοποθετήσεις αντιστοιχούν σε μικρό ποσοστό του συνολικού κλάδου άμυνας, το γεγονός ότι περίπου τα μισά ESG funds διαθέτουν πλέον συμμετοχές σε εταιρείες με πυρηνική δραστηριότητα αποκαλύπτει την αλλαγήπαραδείγματος.
Η αρχική ιδέα του ESG βασιζόταν στην αποφυγή βλαβών στο περιβάλλον και την κοινωνία. Όμως, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και θεσμικοί επενδυτές πλέον υποστηρίζουν ότι η διοχέτευση κεφαλαίων στην άμυνα συμβάλλει στη διατήρηση της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας. Η Allianz Global Investors, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ότι θα εντάξει φέτος πυρηνικούς κατασκευαστές σε «προωθημένα» ESG χαρτοφυλάκια. Ο δείκτης S&P Aerospace & Defense κατέγραψε άνοδο σχεδόν 40% μέσα στο 2024 — διπλάσια απόδοση σε σχέση με τον δείκτη καθαρής ενέργειας. Η απόδοση αυτή πιέζει διαχειριστές κεφαλαίων να αναθεωρήσουν αποκλεισμούς και να επαναξιολογήσουν τον αμυντικό τομέα.
Ορισμένοι ειδικοί, όπως ο Sasja Beslik της SDG Impact Japan, επισημαίνουν ότι τα πυρηνικά όπλα αντιβαίνουν στην ουσία της βιωσιμότητας, αφού η χρήση τους θα προκαλούσε ανυπολόγιστη καταστροφή. Αντίθετα, ο Paul Clements-Hunt —ο οποίος συμμετείχε στη διαμόρφωση του όρου ESG το 2004— υποστηρίζει ότι το ESG αφορά πρωτίστως τη διαχείριση χρηματοοικονομικών κινδύνων και όχι ηθική ή κοινωνική ευθύνη. Έτσι, στο γράμμα του ορισμού χωρούν και οι αμυντικές βιομηχανίες.
Οργανώσεις όπως η PAX και η ShareAction προειδοποιούν ότι οι επενδύσεις σε εταιρείες όπως οι BAE Systems, Airbus, Safran, Thales και Leonardo εκθέτουν τα κεφάλαια σε σημαντικούς κινδύνους ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φήμης. Ακόμη και το Νορβηγικό κρατικό ταμείο, το μεγαλύτερο στον κόσμο, τις έχει θέσει σε «μαύρη λίστα», αν και στη Νορβηγία αυξάνονται οι φωνές για επανεξέταση.
Η στρατιωτική δαπάνη συνδέεται με υψηλό ανθρακικό αποτύπωμα. Μόνο το ΝΑΤΟ εκτιμάται ότι ευθύνεται για περίπου 256 εκατ. τόνους CO₂ το 2024, πέντε φορές τις ετήσιες εκπομπές της Ελλάδας. Με την προοπτική διπλασιασμού των αμυντικών επενδύσεων, το κλιματικό αποτύπωμα θα ενταθεί.
Η ταχύτατη ενσωμάτωση της αμυντικής βιομηχανίας —και ειδικά των πυρηνικών όπλων— στην αγορά ESG αποκαλύπτει πόσο «εύπλαστο» έχει γίνει το πλαίσιο. Για κάποιους είναι ζήτημα ρεαλισμού και σταθερότητας· για άλλους, πρόκειται για υπονόμευση του ίδιου του νοήματος της βιώσιμης επένδυσης. Το ερώτημα παραμένει: μπορεί το ESG να συνυπάρξει με τα όπλα μαζικής καταστροφής χωρίς να χάσει την αξιοπιστία του;
Πηγή: Bloomberg
Καθώς, οι πόλεμοι που μαίνονται στις πύλες της Ευρώπης έχουν αλλάξει το κλίμα.