Πώς μπορούμε θα θωρακίσουμε τα μνημεία μας απέναντι στον επικίνδυνο «εχθρό» της κλιματικής αλλαγής που πλησιάζει όλο και πιο απειλητικά; Τί χρειάζεται για να προσαρμοστούν οι αρχαιολογικοί χώροι, οι φορείς που τους διαχειρίζονται, το ανθρώπινο δυναμικό τους αλλά και οι επισκπέπτες στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται; Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνουν τα συμπεράσματα της διεπιστημονικής επιτροπής του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού που έχει αναλάβει την διαμόρφωση του Εθνικού Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προσαρμογή του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κλιματική κρίση.
Η πρόληψη αποτελεί τη λέξη – κλειδί του σχεδίου αυτού καθώς, όπως τονίστηκε κατά την σημερινή παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε στο υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, μπορεί οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής να μην έχουν αποτυπωθεί ακόμη στα μνημεία της χώρας μας, ωστόσο, κρίνεται αναγκαίος ο εντοπισμός των προληπτικών εκείνων μέτρων που θα προστατεύσουν την εγχώρια πολιτιστική κληρονομιά η οποία πιθανότατα θα αντιμέτωπη στο μέλλον με μια σειρά φυσικών κινδύνων μεταξύ των οποίων αυτοί της δασικής πυρκαγιάς, της ακραίας καταιγίδας που οδηγεί σε πλημμυρικό φαινόμενο, της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και του κατακλυσμού του παράκτιου μετώπου, του καύσωνα, που μπορεί να επιδεινώσει δασική πυρκαγιά κ.α.
«Πρέπει να δούμε πλέον τα μνημεία σε ένα πολύ ευρύτερο πλαίσιο απ' ότι τα βλέπαμε μέχρι σήμερα. Μέχρι σήμερα μιλούσαμε για συντήρηση, μιλούσαμε για αναστήλωση, μιλούσαμε για μια σχετική προσβασιμότητα. Πια πρέπει να τα δούμε στην ολότητά τους και στη σχέση τους με το κοινωνικό σύνολο, αλλά και στη λογική της προστασίας και της ανάδειξής του αυτής καθαυτής» υπογράμμισε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και πρόσθεσε με νόημα: «Πρέπει να δούμε το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών του στην πολιτιστική κληρονομιά ως ένα οριζόντιο φαινόμενο, το οποίο επηρεάζει και διαφορές άλλες πολιτικές, όπως για παράδειγμα τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, την προστασία του περιβάλλοντος, της προσαρμογής και του μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της πολιτικής προστασίας. Θα πρέπει επίσης να δούμε την θωράκιση των μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης υποστηρίζοντας και αναδεικνύοντας την αναπτυξιακή διάσταση του πολιτισμού».
Οι παραπάνω παράμετροι θα συμπεριληφούν στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης στις βασικές αρχές, τις κατευθύνσεις και τις επιμέρους ενότητες του οποίου έχει ήδη καταλήξει η Ομάδα Εργασίας που συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του 2019 από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Το σχέδιο αυτό, το οποίο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης με προυπολογισμό περίπου 32.000.000€, έχει ορίζοντα υλοποίησης το 2050, με ενδιάμεσους στόχους ανά 5ετία, και δράσεις που έχουν εξειδικευτεί μέχρι το 2030 και συνάδει με τις αντίστοιχες ευρωπαικές πολιτικές.
Όπως αναφέρθηκε, για την υλοποίησή του θα χρειαστεί πιθανότατα να αναθεωρηθούν θεσμικά κάποια από τα ισχύοντα δεδομένα όπως για παράδειγμα οι ζώνες προστασίας, τα σχέδια θα πρέπει να διακρίνονται ανάλογα με τον κίνδυνο και την περιοχή ενώ η παράμετρος της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να λαμβάνεται πλέον σοβαρά υπόψιν και στα αναπτυξιακά σχέδια των επιμέρους περιοχών και Περιφερειών. Απαραίτητη επίσης κρίνεται η συνεργασία μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων και φορέων: «Tο Υπουργείο Πολιτισμού θα πρέπει να συνεργαστεί, και συνεργάζεται ήδη, με τα συναρμόδια υπουργεία, είτε είναι το καινούριο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, είτε είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος, είτε είναι η Περιφερειακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Εμείς μπορούμε να θέσουμε κριτήρια, μπορούμε να πούμε τι χρειάζεται για την αντιμετώπιση, για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Όμως, το Υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει κατασταλτικό μηχανισμό, δεν μπορεί, δηλαδή, να δράσει, για παράδειγμα, όπως δρα ο Μηχανισμός της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Δεν μπορεί να δράσει όπως δρουν οι Μηχανισμοί του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης» εξήγησε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Παράλληλα, έγινε αναφορά και στα διαχειριστικά σχέδια των αρχαιολογικών χώρων τα οποία αφορούν σε 15 από τα 18 μνημεία τα οποία είναι ενταγμένα στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Εξαιρούνται η Κέρκυρα και οι Φίλιπποι, τα δύο μνημεία που εντάχθηκαν τελευταία στον κατάλογο και έχουν διαχειριστικά σχέδια, και το Άγιον Όρος, το διαχειριστικό του οποίου σχέδιο εκπονείται σε συνεργασία με την Ιερά Κοινότητα.
Στο μεταξύ, ανακοινώθηκε πως εκτός από τα συγκεκριμένα διαχειριστικά σχέδια υλοποιείται μία μελέτη ωρίμανσης με τον τίτλο «Μελέτη για την εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης κινδύνων για τους αρχαιολογικούς χώρους των Μυκηνών, της Τίρυνθας, της Ακρόπολης των Αθηνών και της Μονής Δαφνίου. Επιπλέον προγραμματίζεται να πραγματοποιηθούν ένα έργο για την προστασία από τις βραχοπτώσεις στους Δελφούς, αντιπλημμυρικά έργα στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου, στα μινωϊκά ανάκτορα, τη Φαιστό και τα Μάλια και έργα πυροπροστασίας στους Φιλίππους και στον Μυστρά.
Με πληροφορίες από Πρώτο Θέμα
Οι βασικές αρχές του παρουσιάστηκαν από την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητική Λίνα Μενδώνη και τα μέλη της ομάδας εργασίας που έχει αναλάβει την κατάρτισή του.