Τα ύστερα του κόσμου - Οι πυρκαγιές, η κλιματική αλλαγή και η επιστήμη

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι στις μέρες μας οι δύο μαγικές λέξεις «Κλιματική Αλλαγή»  είναι στα χείλη πάρα πολλών δημόσιων προσώπων. Σαν ξαφνικά, με ουράνια επιφοίτηση, να είδαν το φως το αληθινό ή μάλλον το γκρίζο της επιστημονικής πραγματικότητας. Είναι ένα σημαντικό ορόσημο ότι αναγνωρίζεται ή τουλάχιστον μνημονεύεται η ύπαρξη της Κλιματικής Αλλαγής στο δημόσιο λόγο.

Φυσικά είναι ένα θέμα να αναφέρεσαι στην κλιματική αλλαγή και είναι άλλο θέμα να καταλαβαίνεις  τι λες. Για παράδειγμα είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι πολιτικοί χρησιμοποιούν τον όρο σαν δικαιολογία για κάποια κακά αποτελέσματα, για κάποιους κακούς χειρισμούς τους, μια και οι κλασσικές δικαιολογίες δεν έχουνε εφαρμογή ή απήχηση. 

Το καίριο ζήτημα είναι κατά πόσο καταλαβαίνουμε τί σημαίνει αυτός ο όρος «κλιματική αλλαγή». 

Μιλώντας για την αλλαγή του κλίματος πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να θυμηθούμε τί είναι το κλίμα. Το κλίμα δεν είναι ο καιρός. Άλλο το κλίμα και άλλο ο καιρός. 

Το κλίμα είναι αυτό που έχει καθορίσει την ανάπτυξη της ζωής πάνω στον πλανήτη. Το κλίμα, για παράδειγμα, στους δύο πόλους δεν επέτρεψε ή επέτρεψε ελάχιστη ανάπτυξη ζωής. Επέτρεψε συγκεκριμένα είδη όντων να επιβιώσουν σε αυτό το κλίμα, όπως πχ πολικές αρκούδες και  πιγκουίνους. Το κλίμα γενικά καθορίζει τη χλωρίδα και την πανίδα που αναπτύσσονται (ή δεν αναπτύσσονται) σε έναν τόπο. Και τη χλωρίδα και την πανίδα την ακολουθεί ο άνθρωπος, γιατί αυτή καθορίζει που επιβιώνει, και άρα πού χτίζει τις εστίες του, πού καλλιεργεί, πού ζει και που μεγαλουργεί.

Το κλίμα επομένως, καθορίζει ποια δέντρα αναπτύσσονται πού και ποια δέντρα θα πάψουν να αναπτύσσονται  πια. Το λέω αυτό γιατί είναι συγκλονιστικό ότι καίγονται τα δάση μας, αλλά τα δάση μας πλέον καίγονται γιατί οι συνθήκες που επικρατούν και θα επικρατούν όλο και περισσότερο είναι τέτοιες που δε θα ευνοούν την ανάπτυξη και τη διατήρηση τέτοιων δασών. 

Η Ελλάδα αργά αλλά σταθερά οδεύει προς ερημοποίηση. Είναι κάτι που λεγόταν από καιρό, με αναφορά φυσικά και πάντοτε στα ευρήματα της επιστήμης, αλλά ποιος άκουγε τότε. 

Οι θερμοκρασίες των 45 βαθμών που βιώσαμε δεν είναι η εξαίρεση, δεν είναι ένα συμβάν 50ετίας, αλλά θα είναι ο κανόνας πια και μάλλον η κατάσταση θα χειροτερέψει. Είναι λάθος τεράστιο να νομίζουμε ότι αυτό είναι ένα φαινόμενο με χρόνο επανάληψης τα 50 ή τα 100 χρόνια. Αυτά τα φαινόμενα πλέον θα είναι όλο και πιο συχνά και όλο και πιο έντονα γιατί οι συνθήκες που τα προκαλούν είναι εδώ και δε φεύγουν με ευχολόγια.

Αυτός είναι ο άλλωστε και ο ορισμός της κλιματικής αλλαγής: ακραία καιρικά φαινόμενα των οποίων η συχνότητα εμφάνισης και η ένταση και δριμύτητα αυξάνεται. Ναι πάντα συνέβαιναν ακραία καιρικά φαινόμενα. Αλλά με την αλλαγή του κλίματος αλλάζουν αυτές οι δυο πολύ βασικές παράμετροι: συχνότητα εμφάνισης και ένταση του φαινομένου.

Επίσης πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα φαινόμενα που παρατηρούμε αυτή τη στιγμή δεν είναι αποτέλεσμα του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμψαμε στην ατμόσφαρια χθές ή προχθές. 

Είναι αποτέλεσμα των τόννων διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπουμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Και οι τόννοι που εκπέμψαμε φέτος, πέρσι και πρόπερσι θα επηρεάσουν το κλίμα για τα επόμενα χρόνια - όχι για σήμερα και αύριο. 

Αν αύριο, ως δια μαγείας σταματούσαμε να εκπέμπουμε διοξείδιο του άνθρακα, δε θα σταματούσε η άνοδος της θερμοκρασίας, αύριο. Δε θα σταματήσουν τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής, αύριο. Γιατί το κλιματικό σύστημα έχει αδράνεια. Θα πάρει πολύ χρόνο να βρεί άλλη ισορροπία από αυτήν που έχει ξεκινήσει να βρίσκει εδώ και κάποιες δεκαετίες, ενώ εμείς αγρόν αγοράζαμε (πλην κλιματικών  επιστημόνων).

Αν κατανοήσουμε και αποδεχτούμε τα ανωτέρω, ουσιαστικά ορίζουμε και το πεδίο δράσεων που είναι διαθέσιμες για αντίδραση και διαχείριση της κατάστασης. Δυστυχώς, όχι για ανατροπή της, τουλάχιστον όχι σύντομα.

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι κάτι που με ένα νομοσχέδιο και ένα άρθρο αντιμετωπίζεται. 

Ο κλιματικός νόμος είναι σπουδαίο βήμα, αλλά θα μας βοηθήσει να διαχειριστούμε μια κακή κατάσταση και να εμποδίσουμε σε κάποιο βαθμό να μη γίνει χειρότερη. 

Η κατάσταση είναι ήδη πάρα πολύ άσχημη. Όχι δεν θα κρατήσουμε την άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό. Πιστέψτε με, δεν θα την κρατήσουμε. Θα πάει παραπάνω και ίσως πολύ παραπάνω. Το γιατί είναι θέμα μιας άλλης ανάλυσης που θα γίνει σύντομα (IPCC 6th Assessment Report).

Η Κλιματική Αλλαγή είναι εδώ και θα μείνει μαζί μας και τα αποτελέσματά της θα είναι κάθε χρόνο και χειρότερα. Δε σβήνουν οι φωτιές με λόγια. Θα καούν τα δάση μας και θα συνεχίζονται να καίγονται μέχρι να μην υπάρχει τι άλλο να καεί. Οι πυροσβέστες και οι δασοφύλακες των καναλιών μαζί με τους δημοσιογράφους θα συνεχίσουν να αναζητούν άμεσες λύσεις, αλλά η ουσία αυτή είναι. 

Δεν είναι θέμα ανικανότητας ή ικανότητας. Προφανώς η περιορισμένη ικανότητα του κράτους μας είναι δεδομένη. Σε αυτό νομίζω θα συμφωνούσαμε οι περισσότεροι. Πάντοτε ήταν. Αλλά και να ήμασταν ικανοί δεν θα άλλαζε σημαντικά η κατάσταση, Δείτε τί γίνεται στην Καλιφόρνια. Μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την ικανότητα του συστήματος εκεί ? Και έγκαιρη ειδοποίηση έχουν και μέσα έχουν και οργάνωση και χρήματα? Κάθε χρόνο όμως καίγονται χιλιάδες στρέμματα. Γιατί? 

Γιατί η αλλαγή αυτή του κλίματος προς τα εκεί οδηγεί: το κλίμα αλλάζει και μαζί με το κλίμα παρασύρεται η χλωρίδα και η πανίδα και φυσικά και ο άνθρωπος. Και τα πρώτα θύματα της βίαιης κλιματικής αλλαγής είναι όσοι οικισμοί γειτνιάζουν ή βρίσκονται μέσα σε δασικές εκτάσεις.

Δέκα μέρες καύσωνα και όλα τα δένδρα και η βλάστηση είναι προσάναμα και το έδαφος «προθερμασμένος φούρνος». Και μια φλογερή ματιά αρκεί για να ανάψουν. Οι βραδινές τηλεοπτικές λήψεις με τις καύτρες να χορεύουν ψηλά στον ουρανό και να προσγειώνονται δεκάδες μέτρα μακριά δεν άφηναν καμιά αμφιβολία για το πότε θα τέλειωνε αυτή η τραγωδία: όταν δεν θα υπάρχει τίποτε άλλο να καεί.   

Οι ιδιαίτερες συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή με τον παρατεταμένο καύσωνα και την ξηρασία του εδάφους, δημιουργούν τις συνθήκες που προκαλούν την ευφλεκτότητα των δέντρων και την αύξηση της ταχύτητας με την οποία καίγονται. 

Απλά, τραγικά και απελπιστικά, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα πέρα από διαχείριση.

Και δεν μπαίνω καν στην ευρύτερη καταστροφή που προκαλείται, στα οικοσυστήματα, στην ατμοσφαιρική ρύπανση, στην ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και ούτε στο τι θα ακολουθήσει με τις πρώτες βροχές, 

Άκουγα τον καθηγητή κ. Αλέξανδρο Δημητρακόπουλο απλά και κατανοητά να εξηγεί τι συμβαίνει με τις δασικές πυρκαγιές. Τον άκουγε κανείς αρμόδιος; Τον είχαν ρωτήσει πριν; Θα τον ρωτήσουν μετά;

Αυτά δε συμβαίνουν μόνο στην Ελλάδα. Συμβαίνουν σε όλη τη Μεσόγειο, στη Σιβηρία στην Αυστραλία και κλασικά στην Καλιφόρνια. Θυμάστε πρόσφατα τον Καναδά που καιγόταν στους 49ο Κελσίου, αλλά και τη πλούσια Βόρεια Ευρώπη με τις καλύτερες υποδομές του κόσμου να πνίγεται σε πλημμύρες…..  

Η κλιματική αλλαγή απαιτεί κατανόηση του φαινομένου, για να καταλάβουμε ότι αλλάζει οριστικά η ζωή μας, και ότι πρέπει να προσαρμοστούμε στην αλλαγή προσπαθώντας να περιορίσουμε την έκταση της κλιματικής αλλαγής. Δεν ανατρέπεται εύκολα τώρα.  

Όταν μπορούσε να αναχαιτιστεί και να ανατραπεί δεν ακουγόντουσαν οι φωνές όσων άρθρωναν κλιματικό λόγο. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ πια και θα είναι εδώ για πάρα πολλά χρόνια. Ότι και αν κάνουμε σήμερα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτή είναι πλέον η νέα κανονικότητα και σε αυτήν πρέπει να προσαρμοστούμε. Η κλιματική αλλαγή έχει ακόμη δρόμο και δυστυχώς θα την υποστούν τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου, όπως και τα δικά σας. 

Και θα μας καταριούνται για την αδυναμία κατανόησης, όταν η επιστήμη τα είχε πει όλα, εδώ και χρόνια.

Όμως, το γεγονός ότι προσπαθούμε και αυτή την τεράστια καταστροφή που είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής να την προσαρμόσουμε στα δικά μας στενά πολιτικά μέτρα κατηγορώντας ο ένας τον άλλον, για το ποιος φταίει, είναι ακόμα ένα δείγμα της ανοησίας μας και της άγνοιας κατανόησης του φαινομένου. Είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος το θέμα της κλιματικής αλλαγής να παραμείνει σε επίπεδο τίτλων, υπέρτιτλων και εντυπώσεων και να αποφύγουμε την ουσία.  

Σε λίγες μέρες η καταστροφή θα έχει ξεχαστεί. Την κλιματική αλλαγή θα τη ξαναθυμηθούμε πάλι στην επόμενη μεγάλη καταστροφή. Μάλλον το χειμώνα.

Ένα ζήτημα που δημιουργήθηκε εδώ και 10ετίες και το οποίο θα διαρκέσει 10ετίες και αφορά την ανατροπή βασικών παραμέτρων της διαβίωσης μας στο χώρο που είμαστε εγκατεστημένοι, πρέπει επιτέλους να το δούμε πρώτα μόνο με τον μεγεθυντικό φακό της επιστήμης. Μετά ας συζητήσουμε. Αλλά ας αφήσουμε πρώτα την επιστήμη να μιλήσει.