Στις εαρινές συνόδους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας νωρίτερα αυτό το μήνα, οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες του κόσμου συνεχάρησαν ο ένας τον άλλον για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον περιορισμό του πληθωρισμού και την αναζωογόνηση της οικονομικής ανάπτυξης μετά την πανδημία του κορονοϊού. Αναγνώρισαν όμως επίσης ότι υπάρχει αρκετό ανεκτέλεστο έργο - ιδίως όσον αφορά τη βελτίωση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, την αποκατάσταση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να δουν ότι τα καθήκοντα αυτά, που το καθένα από μόνο του είναι ζωτικής σημασίας, συνδέονται μεταξύ τους. Ο δημοσιονομικός έλεγχος είναι απαραίτητος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και οι καλύτερες πολιτικές μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μπορούν να ενισχύσουν τον δημοσιονομικό έλεγχο. Σε μια χρονιά πολλών εκλογών, δεν θα είναι εύκολο να τα καταφέρουμε. Αλλά το γεγονός παραμένει: Τα προβλήματα αυτά πιθανότατα θα επιλυθούν είτε μαζί είτε καθόλου.
Η πανδημία ενίσχυσε τον δημόσιο δανεισμό σχεδόν παντού. Οι κυβερνήσεις ξόδεψαν πολλά για να ανακουφίσουν τις οικονομίες τους, καθώς η στασιμότητα της παραγωγής και της απασχόλησης μείωσε τα έσοδα. Σε μεγάλο μέρος του κόσμου, οι προσπάθειες για τον περιορισμό της επακόλουθης αύξησης του δημόσιου χρέους έχουν μόλις αρχίσει. Η τρέχουσα πολιτική δεν είναι ακόμη σε καλό δρόμο για τη σταθεροποίηση του λόγου του χρέους προς το ΑΕΠ στα προ της πανδημίας επίπεδα.
Το υψηλότερο χρέος καθιστά τις οικονομίες πιο εύθραυστες οικονομικά, όχι μόνο επειδή δημιουργεί αμφιβολίες για την ικανότητα μιας κυβέρνησης να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, αλλά και επειδή περιορίζει το περιθώριο για νέες "ενέσεις" όταν έρθει το επόμενο μεγάλο σοκ. Βέβαια, οι προηγμένες οικονομίες όπως οι ΗΠΑ και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν περισσότερα περιθώρια. Για ένα διάστημα, μπορούν να ξεφύγουν με την αύξηση του χρέους, επειδή οι επενδυτές αργούν να αμφισβητήσουν την πιστοληπτική τους ικανότητα. Πρόκειται για μια πολυτέλεια που στερούνται πολλές οικονομίες των αναδυόμενων αγορών, όπου οι κίνδυνοι δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής αστάθειας είναι πιο άμεσοι.
Η κλιματική αλλαγή εντείνει αυτούς τους κινδύνους. Η μετάβαση σε καθαρή ενέργεια απαιτεί τεράστιες δημόσιες επενδύσεις στην παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, εκτός από τις πολύ μεγαλύτερες δαπάνες για τον μετριασμό του αντίκτυπου που προκαλείται από την άνοδο της θερμοκρασίας. Περαιτέρω καθυστέρηση θα αυξήσει το δημόσιο και ιδιωτικό κόστος ταχύτερα, ενώ η πολύ μικρή επένδυση στην πράσινη μετάβαση είναι μια θλιβερά λανθασμένη οικονομική επιλογή.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι οι έξυπνες μεταρρυθμίσεις στη φορολογία και τις κρατικές δαπάνες μπορούν να επιταχύνουν αυτή την προσπάθεια και να ενισχύσουν ταυτόχρονα τον βραχυπρόθεσμο δημοσιονομικό έλεγχο. Σε πολλές χώρες, οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική (και αυξανόμενη) δημόσια δαπάνη. Το 2022 ανήλθαν στο ιλιγγιώδες ποσό των 7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που αντιστοιχεί περίπου στο 7% της παγκόσμιας παραγωγής. Οι επιδοτήσεις αυτές είναι εν μέρει ρητές (με τη μορφή πληρωμών για την αντιστάθμιση του κόστους παραγωγής ενέργειας) και εν μέρει σιωπηρές (με τη μορφή συστημάτων τιμολόγησης που αγνοούν τις περιβαλλοντικές ζημίες και δεν φορολογούν κατάλληλα τις εκπομπές). Συνολικά, εξουδετερώνουν άλλες προσπάθειες για τον περιορισμό των εκπομπών μέσω κανονισμών και άλλων άμεσων ελέγχων - και βυθίζουν τις υπερχρεωμένες κυβερνήσεις σε ακόμη πιο βαθιά τρύπα.
Η δημοσιονομική σύνεση είναι ιδιαίτερα επείγουσα για τις φτωχότερες χώρες. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι οικονομίες των αναδυόμενων αγορών έχουν χαμηλότερους περιβαλλοντικούς φόρους και πολύ υψηλότερες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων σε σχέση με τις προηγμένες οικονομίες. Αν μείωναν τις επιδοτήσεις τους και συγκέντρωναν περισσότερα χρήματα μέσω φόρων κατανάλωσης στα ορυκτά καύσιμα - ένα είδος εσόδων που είναι σχετικά εύκολο να εισπραχθεί - θα αποθάρρυναν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ενώ παράλληλα θα βελτίωναν τους προϋπολογισμούς τους και θα προωθούσαν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Τόσο για τις πλούσιες όσο και για τις φτωχές χώρες, η ταυτόχρονη επιδίωξη και των τριών στόχων δεν είναι απλώς αναγκαία, αλλά αποτελεί θέμα πρακτικού συμφέροντος.
Πηγή: Bloomberg/Capital.gr
Clive Crook, Columnist Bloomberg.
