Ο παππούς μου στην Ινδία κατόρθωσε να τελειώσει μόνο το γυμνάσιο πριν ξεκινήσει την επαγγελματική του πορεία σε εργοστάσιο. Ο πατέρας μου σπούδασε μηχανικός και μετά ξεκίνησε μια μικρή επιχείρηση. Από πλευράς μου, μπόρεσα να κάνω διδακτορικό στη Χημεία και τώρα ζω στο Λονδίνο και δουλεύω σε πολυεθνική. Είναι μια ιστορία ανάπτυξης και ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας, η οποία δεν είναι ασυνήθιστη. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο και πολύ περισσότεροι είδαν την ποιότητα ζωής των οικογενειών τους να βελτιώνεται δραστικά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό θα μπορέσει, όμως, να γίνει πραγματικότητα για τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που ακόμη δεν έχουν γεννηθεί σε έναν πλανήτη που υπερθερμαίνεται; Οι τρέχουσες τάσεις υποδηλώνουν ότι η απάντηση είναι πιθανότατα «όχι». Ας εξετάσουμε τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, ο οποίος μετράει πόσα χρόνια ζουν οι άνθρωποι και πόσο καλά, εάν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και ποιο είναι το βιοτικό τους επίπεδο. Από το 1990 και εντεύθεν βρισκόταν σε ανοδική τροχιά, αλλά όχι πλέον, διότι υπήρξαν διαδοχικές μειώσεις που παρατηρήθηκαν το 2020 και το 2021.
Οι παράγοντες που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την εξέλιξη αυτή είναι η πανδημία του κορωνοϊού και οι επιπτώσεις της στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και τα αέρια του θερμοκηπίου, που αυξάνονται και έχουν ήδη αρχίσει να επιβραδύνουν την πρόοδο. Η κλιματική αλλαγή «είναι πραγματικά η μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον της ανάπτυξης», λέει ο Αχίμ Στάινερ, διευθυντής του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), σε μια συνέντευξη στο podcast Zero. «Πρόκειται για ένα πολύ σκοτεινό σενάριο αν δεν ενεργήσουμε άμεσα». Είναι αναχρονισμός να πιστεύει κανείς ότι η «ανάπτυξη» ορίζεται από ένα ορισμένο επίπεδο κατά κεφαλήν εισοδήματος, λέει ο Στάινερ. Αντιθέτως, πρόκειται για τη συνεχή επιδίωξη της ανθρώπινης προόδου. Αυτό σημαίνει ότι η σημερινή ανάπτυξη δεν περιλαμβάνει μόνο την κάλυψη βασικών αναγκών, όπως η τροφή, η στέγη και η ένδυση, αλλά και την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στην ηλεκτροδότηση. Περιλαμβάνει επίσης τη διασφάλιση της προστασίας των ανθρώπων από μεταδοτικές ασθένειες, ακραίες καιρικές καταστροφές και άλλες παγκόσμιες απειλές.
Αυτό σημαίνει ότι η αποφυγή της καταστροφικής κλιματικής αλλαγής βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της αναπτυξιακής ατζέντας. Και είναι αυτό που κάνει την κλιματική αλλαγή «τη μεγαλύτερη ευκαιρία», λέει ο Αχίμ Στάινερ. Η δράση για την κλιματική αλλαγή σημαίνει μετάβαση από «ένα μονοπάτι που αφορά την εξόρυξη και τους ρύπους και την υποβάθμιση, σε έναν νέο τρόπο ανάπτυξης της οικονομίας μας». Το 2000 τα Ηνωμένα Εθνη έθεσαν οκτώ αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας για το 2015. Η επόμενη δέσμη περιλαμβάνει 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030.
Η δράση για το κλίμα εμφανίζεται έντονα σε τουλάχιστον έξι από αυτούς τους στόχους και πολλοί άλλοι, εάν επιτευχθούν, θα καταστήσουν τον κόσμο ανθεκτικότερο στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNDP) είναι ως οργανισμός αρμόδιος για να δαπανήσει όσο το δυνατόν περισσότερα κονδύλια σε έργα που σχετίζονται με το κλίμα. Κάποτε εστιαζόταν στη χρήση ξένης βοήθειας από πλούσιες χώρες για τη βελτίωση της ζωής των φτωχότερων, αλλά πλέον το έργο του διευρύνεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αργεντινή: παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους δωρητές στο UNDP, αλλά βασίζεται στη δική του στήριξη για ποικίλα έργα συνδεόμενα με το περιβάλλον και την ευημερία.
Ashkat Rathi, Bloomberg.
