Βιώσιμη χρηματοδότηση, πράσινα ομόλογα και ανάπτυξη

Η έγκαιρη και αποτελεσματική πράσινη μετάβαση της οικονομίας είναι προτεραιότητα για να  αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η πράσινη ανάπτυξη είναι πλέον μονόδρομος λόγω της ενεργειακής κρίσης. Έτσι βλέπουμε επενδυτές που αναζητούν πράσινες επενδύσεις και εκδότες πράσινων ομολόγων που βοηθούν στη  χρηματοδότηση έργων με στόχο το περιβαλλοντικό όφελος.

Τα πράσινα ομόλογα προτιμώνται από πολλούς επενδυτές σήμερα, αφού θεωρούνται βιώσιμες επενδύσεις. Διαφέρουν από τα συμβατικά ομόλογα αφού τα έσοδα τους προέρχονται από έργα που σχετίζονται με το πράσινο, δηλαδή πράσινα έργα ανάπτυξης φιλικά προς το περιβάλλον όπως π.χ. έργα που αφορούν τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Η αυξημένη ζήτηση για πράσινα ομόλογα οφείλεται στο green premium ή greenium. Το greenium είναι ένα ασφάλιστρο που λαμβάνουν οι εκδότες για την έκδοση πράσινων ομολόγων και όχι συμβατικών (μη πράσινων) ομολόγων. Οι επενδυτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα για πράσινα ομόλογα (λαμβάνουν χαμηλότερες αποδόσεις από τις επενδύσεις αυτές), αφού πλέον ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και το κλίμα. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι οι εκδότες των πράσινων ομολόγων ακολουθούν το πλαίσιο και οδηγίες βασισμένα στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, ενώ τα ομόλογα αυτά βοηθούν στη βιωσιμότητα ενός επενδυτικού χαρτοφυλακίου. 

Για τις κυβερνήσεις, τα πράσινα ομόλογα είναι  μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης για έργα υποδομής που αφορούν τόσο τα αστικά κέντρα όσο και τη Περιφέρεια.

Τα πράσινα ομόλογα προσφέρουν μια εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης και πρέπει να είναι προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις οι οποίες αύξησαν τις δαπάνες τους λόγω της πανδημίας Covid-19 και της ενεργειακής κρίσης. Μέσω των ομολόγων αυτών μιλάμε για αποδόσεις μέσω έξυπνων επενδύσεων που στόχο έχουν τη προστασία του περιβάλλοντος.

Παραδείγματα πράσινης χρηματοδότησης περιλαμβάνουν έργα όπως το Transport for London και το MTR Corporation του Χονγκ Κονγκ που έχουν εκδώσει πράσινα ομόλογα για να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση νέων έργων που σχετίζονται με χαμηλή εκπομπή άνθρακα στο Λονδίνο (ενίσχυση σιδηροδρόμων, μετρό, λεωφορείων, ποδηλατοδρόμων κλπ.) και το Χονγκ Κονγκ (ΑΠΕ, ενεργειακή απόδοση, καθαρές μεταφορές, πράσινα κτίρια κλπ.).

Ως σημαντικό παράδειγμα μπορούμε επίσης να αναφέρουμε  τα πράσινα έργα που έχουν χρηματοδοτηθεί μέσω πράσινων ομολόγων στη Σιγκαπούρη. Το Tuas Nexus, η πρώτη ολοκληρωμένη εγκατάσταση επεξεργασίας αποβλήτων και υδάτων της Σιγκαπούρης, είναι ένα σημαντικό πράσινο έργο που έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί σε διαφορετικές φάσεις από το 2025.

Το παράδειγμα της Σιγκαπούρης

Η Σιγκαπούρη έχει αποκτήσει φήμη ως κορυφαίος κόμβος χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με έμφαση στη βιώσιμη χρηματοοικονομική. Με το Πράσινο Πρόγραμμα Χρηματοδότησης η Σιγκαπούρη αναπτύσσεται με τη χρήση των πράσινων ομολόγων. Η κυβέρνηση της Σιγκαπούρης υποστηρίζει τη βιώσιμη χρηματοδότηση όλα αυτά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος επιχορήγησης πράσινων και βιώσιμων ομολόγων, αλλά και του προγράμματος πράσινων επενδύσεων. Συγκεκριμένα στον κρατικό προϋπολογισμό έχει προβλεφθεί  αντίστοιχη δαπάνη ώστε επιχειρήσεις που επιθυμούν να γίνουν πράσινες να μπορούν να αξιοποιήσουν το Πρόγραμμα Επιχειρηματικής Αειφορίας και άλλα προγράμματα υποστήριξης για ενεργειακή απόδοση και βιωσιμότητα. Με λίγα λόγια, οι επενδυτές μπορούν να επιλέξουν να στηρίξουν τη πράσινη ανάπτυξη και βιωσιμότητα μέσω  επενδύσεων σε πράσινα ομόλογα ή ακόμα και πράσινα ETF. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι η Σιγκαπούρη θεωρείται πρωτοπόρα στην πράσινη χρηματοδότηση, τις πράσινες επιχειρήσεις και τις πράσινες υποδομές. Αυτό φαίνεται στην υψηλή ζήτηση των επενδυτών για πράσινα ομόλογα ενώ και ο προϋπολογισμός της Σιγκαπούρης αναγνωρίζει την ανάγκη αυτή να μεταμορφωθεί η πόλη σε παγκόσμιο κέντρο πράσινης ανάπτυξης και βιωσιμότητας με τα οφέλη να είναι πολλαπλά. Κάτι τέτοιο πρέπει να ακολουθήσουν όλες οι σύγχρονες πόλεις που θέλουν να αναπτυχθούν οικονομικά και κοινωνικά στην επόμενη δεκαετία.

Τον προηγούμενο μήνα (Ιούνιος 2022), η Σιγκαπούρη δημοσίευσε το πλαίσιο διακυβέρνησης για τα κρατικά πράσινα ομόλογα. Έχοντας στόχο την ανάπτυξη της πράσινης χρηματοοικονομικής αγοράς, είναι εμφανές ότι η πράσινη χρηματοδότηση μπορεί να είναι η κινητήρια δύναμη για τη βιωσιμότητα. Το Πλαίσιο Πράσινων Ομολόγων της Σιγκαπούρης καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές για τις εκδόσεις πράσινων ομολόγων του δημόσιου τομέα. Ο σχετικός νόμος καλύπτει την προβλεπόμενη χρήση από την κυβέρνηση των εσόδων από πράσινα ομόλογα, τη δομή διακυβέρνησης για την αξιολόγηση και την επιλογή επιλέξιμων έργων, την επιχειρησιακή προσέγγιση για τη διαχείριση των εσόδων των πράσινων ομολόγων και τη δέσμευση για κατανομή μετά την έκδοση και αναφορά επιπτώσεων.

Έτσι, τα έσοδα από τα πράσινα ομόλογα θα εκδίδονται βάσει του πλαισίου και θα χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση δαπανών για την υποστήριξη του Πράσινου Σχεδίου της Σιγκαπούρης 2030. Αυτό διευκολύνει τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα στη Σιγκαπούρη και προάγει τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Όπως ανέφερε το Υπουργείο Οικονομικών της Σιγκαπούρης, οι κατηγορίες των Επιλέξιμων Πράσινων Δαπανών είναι: α) Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, β) Ενεργειακή απόδοση, γ) Πράσινο Κτίριο, δ) Καθαρές συγκοινωνίες, ε) Βιώσιμη Διαχείριση Υδάτων και Λυμάτων, στ) Πρόληψη Ρύπανσης, Έλεγχος και Κυκλική Οικονομία, ζ) Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, και η) Διατήρηση Βιοποικιλότητας και Αειφόρος Διαχείριση Φυσικών Πόρων και Χρήσης Γης.

Στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε τον Οκτώβριο 2021 με μεγάλη επιτυχία το πράσινο ομόλογο NextGenerationEU για πράσινες και βιώσιμες επενδύσεις στην ΕΕ, με σκοπό να χρηματοδοτήσει την πράσινη ανάκαμψη από την πανδημία και να συμβάλλει σε μια πιο πράσινη και ανθεκτική Ευρώπη (με έμφαση στη καθαρή ενέργεια, την ενεργειακή απόδοση και τις καθαρές μεταφορές). Επιπλέον, για λόγους διαφάνειας, τον Απρίλιο 2022 ανακοινώθηκε πίνακας δεικτών που δείχνει που κατευθύνονται τα χρήματα που αντλούνται από τις εκδόσεις πράσινων ομολόγων, σύμφωνα με τους κανόνες του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Επίσης, αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει στην έκδοση πράσινων ομολόγων (π.χ. Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία) με επιτυχία, ενώ το ίδιο παρατηρείται και από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες (π.χ. Ford, Honda, κλπ.). Τελευταία, βλέπουμε μεγάλες Ελληνικές εταιρείες που εκδίδουν πράσινα ομόλογα για να ενισχύσουν τη χρηματοδότηση επιλέξιμων πράσινων έργων (π.χ. Μυτιληναίος, Noval Property, κλπ.).     

Πρόσφατα ο ΥΠΟΙΚ της Ελλάδας αναφέρθηκε στο σχεδιασμό και την υιοθέτηση μιας σειράς δράσεων για την αποτελεσματική πράσινη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας. Με κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα βοηθούν τη βιώσιμη χρηματοδότηση και τη πράσινη μετάβαση με έμφαση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τόσο η υιοθέτηση του πράσινου προϋπολογισμού (με ενσωμάτωση κλιματικών παραμέτρων) όσο και η έκδοση κρατικού πράσινου ομολόγου, θα ενισχύσουν την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας μας η οποία μπορεί να έρθει πιο γρήγορα με επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον. Ο πράσινος προϋπολογισμός είναι το κλειδί για τη πράσινη μετάβαση. Ακολουθώντας τη Πράσινη Συμφωνία του 2019 (μεταστροφή προς μια οικονομία «χαμηλού» άνθρακα), η χρήση εργαλείων για τη κατάρτιση πράσινου προϋπολογισμού θα βοηθήσει στον σωστό αναπροσανατολισμό των δημόσιων επενδύσεων, της κατανάλωσης και της φορολογίας. Με φορολογικά κίνητρα προς τις Ελληνικές επιχειρήσεις για πράσινες δαπάνες, θα μπορούμε να πετύχουμε πιο εύκολα τους κλιματικούς στόχους (κλιματική ουδετερότητα).

Ενώ τα οφέλη των πράσινων ομολόγων είναι πολλά, κυρίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση πράσινων έργων,  πρέπει να στηριχθούν με ένα πλαίσιο λειτουργίας ώστε να εκδοθούν επιτυχώς. Σημαντικό είναι να φαίνεται ξεκάθαρα ο ορισμός του πράσινου καθώς και οι στόχοι της επένδυσης που θα πρέπει να βοηθά πραγματικά τη πράσινη ανάπτυξη. Ενώ η εύρεση επενδυτών για να αγοράσουν πράσινα ομόλογα δεν είναι δύσκολη πλέον, θα πρέπει να υπάρχει διαφανής διαδικασία μέσω των ρυθμιστικών αρχών ώστε να αντιμετωπίζονται θέματα που αφορούν τη τιμολόγηση αλλά και τη διαχείριση κινδύνου. Με αυτό το τρόπο, θα δούμε πολλές υποδομές να χρηματοδοτούνται μέσω των πράσινων ομολόγων. Σε αυτό, πρωταγωνιστικό ρόλο πρέπει να έχουν οι κυβερνήσεις που πρέπει να επικεντρωθούν σε έργα με επίκεντρο το κλίμα, π.χ. δίκτυα μεταφορών, γηρασμένα κτίρια κλπ.

Έτσι, για την επιτυχή έκδοση πράσινων ομόλογων από τις κυβερνήσεις, αυτές θα πρέπει να θέσουν στόχους και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης σε συγκεκριμένα εμβληματικά έργα για την ανάπτυξη μιας χώρας. Είναι επίσης σημαντικό αυτό να γίνεται με διαφάνεια ακολουθώντας διεθνείς πρακτικές όσον αφορά την παρακολούθηση και τη διαχείριση των κεφαλαίων ώστε να υπάρχει εμπιστοσύνη στα  κρατικά πράσινα ομόλογα και να προτιμηθούν από τους διεθνείς επενδυτές. Ακολουθώντας τους παγκόσμιους στόχους για τη βιώσιμη ανάπτυξη, με διαφανή κριτήρια επιλέξιμων έργων, αλλά και διαφάνεια ως προς τα έσοδα, τα πράσινα ομόλογα θα βοηθήσουν στη βιωσιμότητα των κεφαλαιαγορών την επόμενη δεκαετία. Στην αποτελεσματική διαχείριση των πράσινων ομολόγων θα βοηθήσει και η περαιτέρω δημιουργία δεικτών πράσινων ομολόγων (ήδη υπάρχουν δείκτες από την S&P και την Barclays). Σε όλα τα παραπάνω, ενεργό ρόλο παίζουν και οι τράπεζες οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή στη δραστηριότητα τους.

Συμπερασματικά, με σεβασμό στο περιβάλλον μπορούμε να μιλάμε για βιωσιμότητα της οικονομίας και των επιχειρήσεων μέσω της πράσινης μετάβασης. Για παράδειγμα, η ανάπτυξη νέων αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων, τα πράσινα κτήρια, η διαχείριση των αποβλήτων και οι καθαρές συγκοινωνίες είναι υψίστης σημασίας για τη χώρα μας η οποία πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε πράσινες επενδύσεις με λιγότερη γραφειοκρατία και διαφάνεια. Αυτό μπορεί να γίνει ακολουθώντας ένα πλαίσιο με διεθνείς αναγνωρισμένες αρχές και πρότυπα, αυστηρή διακυβέρνηση και εποπτεία της επιλογής έργων αλλά και της κατανομής των εσόδων, όπως επίσης κατάλληλη αξιολόγηση για τον εντοπισμό πραγματικών πράσινων έργων.

Η ενεργειακή κρίση μας διδάσκει πολλά, φτάνει να ενεργήσουμε άμεσα και αποτελεσματικά για να έχουμε πράσινη ανάπτυξη σύντομα με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον.