Η ελληνική startup που έπεισε τους ψαράδες να «ψαρεύουν» σκουπίδια

Η νέα γενιά δεν το βάζει κάτω και προσπαθεί να λύσει τα προβλήματα που έχει κληρονομήσει από την προηγούμενη γενιά, καθώς το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο σε αυτήν.

Τρανταχτό παράδειγμα είναι ο Λευτέρης Αραπάκης, ο οποίος δημιούργησε τη Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «ΕΝΑΛΕΙΑ» με βασικότερο σκοπό τον καθαρισμό των θαλασσών από τα σκουπίδια και την εκπαίδευση των επαγγελματιών ψαράδων για βιώσιμη αλιεία. 

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η βιώσιμη αλιεία και ο καθαρισμός των θαλασσών απασχόλησε τον Λευτέρη καθώς η ενασχόληση της οικογένειας του με την αλιεία κρατάει 5 γενιές πίσω. 

Η ιδέα

Η ιδέα για την Εναλεία ξεκίνησε σε μεγάλο βαθμό από την οικογένεια του Λευτέρη, η οποία είναι στον κλάδο της αλιείας για 5 γενιές. Ξεκίνησε το 2016 μαζί με 2 φίλους του «γιατί ένιωθα την ανάγκη να δημιουργήσω ένα θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία στην οποία μεγάλωσα» αναφέρει στο ESG stories o Λευτέρης Αραπάκης. Η περίοδος που ξεκίνησε η Εναλεία ήταν μέσα στην Ελληνική κρίση, λίγο μετά τα capital controls. Εκείνη την περίοδο στη χώρα η ανεργία είχε ανέβει σε δυσθεώρητα ύψη. Βρισκόταν στο 28% για το γενικό πληθυσμό και 59% στους νέους. Ταυτόχρονα, η μέση ηλικία των επαγγελματιών ψαράδων στη χώρα ήταν 63 χρόνια και υπήρχε μεγάλη ανάγκη για νέους ανθρώπους.

«Δεδομένου του ιστορικού μου, έτυχε να γνωρίζω ότι εκείνη την περίοδο, οι επαγγελματίες αλιείς ζητούσαν άτομα για να τα προσλάβουν. Σκεφτήκαμε τότε ότι θα είχε νόημα να δημιουργηθεί μια σχολή επαγγελματικής αλιείας, με όραμα να εκπαιδεύει ανέργους ή επαπειλούμενους ανέργους, στο να μάθουν “πώς να ψαρεύουν” έτσι ώστε να μπορέσουν να βρουν ή να δημιουργήσουν τη δική τους θέση εργασίας. Η σχολή ξεκίνησε, και έχουμε εκπαιδεύσει ήδη πάνω από 110 άτομα, εκ των οποίων το 80% βρήκε θέση εργασίας μέχρι 3 μήνες μετά την εκπαίδευση» αναφέρει ο ίδιος. Η σχολή αλιείας, προσφέρει πλέον εκπαίδευση μέσω ενός διαδραστικού e-learning, το οποίο βρίσκεται στην πλατφόρμα learntofish.gr και περιέχει πληθώρα από βίντεο και παιχνίδια.

«Σύντομα παρατηρήσαμε πως συλλέγουν μέσα στα δίχτυα τους εκτός από ψάρια και μεγάλες ποσότητες πλαστικών. Έπαθα σοκ, όταν ο ψαράς πήρε από το χέρι μου ένα κουτάκι αναψυκτικού και το πέταξε στη θάλασσα, λέγοντάς μας “ δεν είναι δική μας ευθύνη να τα καθαρίζουμε αυτά”. Τότε καταλάβαμε ότι είναι δική μας ευθύνη!»

«Όταν αναπτύσσαμε την ιδέα και πήγαμε για ψάρεμα με τους αλιείς, καθώς μέχρι τότε δε γνωρίζαμε την αλιεία στην πράξη, σύντομα παρατηρήσαμε πως συλλέγουν μέσα στα δίχτυα τους εκτός από ψάρια και μεγάλες ποσότητες πλαστικών. Συγκεκριμένα, ήταν ένα κουτάκι αναψυκτικού που μου τράβηξε το ενδιαφέρον, λόγω του χρώματός του. Όταν είδα την ημερομηνία λήξης, έπαθα ένα σοκ, γιατί είχε λήξει το 1987. Έπαθα ένα δεύτερο σοκ, όταν ο ψαράς το πήρε από το χέρι μου και το πέταξε στη θάλασσα, λέγοντάς μας “ δεν είναι δική μας ευθύνη να τα καθαρίζουμε αυτά”. Τότε καταλάβαμε ότι είναι δική μας ευθύνη!» σχολιάζει χαρακτηριστικά.

Αφού λοιπόν οργανώσανε τα εκπαιδευτικά προγράμματα, αποφάσισαν να ευαισθητοποιήσουν και να οργανώσουν κάποια επαγγελματικά σκάφη της μέσης αλιείας από τον Πειραιά, έτσι ώστε να μην πετάνε τα πλαστικά στη θάλασσα, αλλά να τα βάζουν σε σακούλες και κάδους και να τα φέρνουν στο λιμάνι. Ήταν εξαιρετικά απρόσμενο όταν είδαν, σύμφωνα με τον ίδιο, πως μετά από την αρχική πιλοτική εφαρμογή της δράσης, καθαρίζανε 2 τόνους πλαστικό από τη θάλασσα, κάθε μήνα. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της δράσης Mediterranean Clean Up, η οποία έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης και της υπεραλίευσης στη Μεσόγειο. Πλέον η δράση τρέχει σε 25 λιμάνια στην Ελλάδα και την Ιταλία, έχοντας δεσμεύσει στο στόχο αυτό περισσότερα από 230 αλιευτικά σκάφη τα οποία συλλέγουν 15.000 κιλά πλαστικού από τη θάλασσα κάθε μήνα, ενώ πρόσφατα καταφέρανε να αναπαράγουν το μοντέλο τους και στην Κένυα.

Οι δράσεις

Η εταιρεία ασχολείται με τρεις διαφορετικές δράσεις. Η πρώτη είναι η «MEDITERRANEAN CLEAN UP», στόχος της οποίας είναι να εκπαιδεύσουν και να ενθαρρύνουν τους ψαράδες να φέρνουν τα πλαστικά που «ψαρεύουν» πίσω στο λιμάνι, συλλέγοντας χιλιάδες κιλά πλαστικού από τον βυθό της θάλασσας κάθε μέρα. Επίσης, η ομάδα της Εναλείας συλλέγουν τον χρησιμοποιημένο αλιευτικό εξοπλισμό των ψαράδων για να αποτρέψουν το να καταλήξουν πίσω στη θάλασσα. Στη συνέχεια, σε συνεργασία με οργανισμούς και εταιρείες, το συλλεγόμενο θαλάσσιο πλαστικό ενσωματώνεται στην κυκλική οικονομία για ανακύκλωση και μετατροπή σε νέα προϊόντα.

Η δεύτερη δράση τους, η FISH SMARTER, αφορά την εκπαίδευση επαγγελματιών ψαράδων, προκειμένου να αυξήσουν το εισόδημά τους ενώ ψαρεύουν λιγότερο, διασφαλίζοντας ότι τα αποθέματα ψαριών παραμένουν σε βιώσιμα επίπεδα ενημερώνοντάς τους σχετικά με βιώσιμες αλιευτικές τεχνικές όπως ο αλιευτικός τουρισμός. Υποστηρίζουν τον αλιευτικό τουρισμό μέσω του οποίου οι επαγγελματίες ψαράδες μπορούν να επιτύχουν υψηλότερο εισόδημα ενώ ταυτόχρονα μειώνουν την αλιευτική τους προσπάθεια.

Η τρίτη δράση τους είναι η σχολή επαγγελματικής αλιείας, στην οποία διδάσκουν στους μαθητές και όχι μόνο πώς να ψαρεύουν, αλλά και πώς να ψαρεύουν ώστε τα ψάρια να υπάρχουν και αύριο.

Το δίκτυο συνεργατών 

Το δίκτυο συνεργατών της Εναλείας αποτελείται από εταιρείες και οργανισμούς οι οποίοι έχουν ένα κοινό όραμα για το περιβάλλον. «Είμαστε πολύ περήφανοι για τις συνεργασίες μας διότι αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την εξέλιξη της δράσης και συμβάλλουν ενεργά στην προσπάθεια για καθαρές θάλασσες και ένα πιο υγιές θαλάσσιο οικοσύστημα» σχολιάζει ο Λευτέρης.

Όσον αφορά τους αλιείς, στην αρχή αντιμετωπίσανε ορισμένες προκλήσεις, διότι μερικοί δεν πίστευαν ότι μπορεί να οργανωθεί κάτι τέτοιο. Όσο όμως περνάει ο καιρός και βλέπουν τη δράση να εξελίσσεται, έχουν βάλει πλέον τη φροντίδα για τη θάλασσα στις συνήθειες τους. Δηλαδή, έχουν υιοθετήσει αυτή τη νοοτροπία στις ζωές τους και θα τους δει κανείς να μαζέψουν ακόμα και το πιο μικρό πλαστικό. «Βλέπουν και οι ίδιοι τα αποτελέσματα στη θάλασσα και τη δουλειά τους και αυτό τους κάνει περισσότερο κινητοποιημένους. Ταυτόχρονα παρατηρούμε να υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον και από άλλα μέλη της αλιευτικής κοινότητας τα οποία θέλουν να συνεισφέρουν στο στόχο συλλέγοντας και εκείνοι πλαστικό» αναφέρει ο ιδρυτής της Εναλείας.

«Συλλέγουμε 15.000 κιλά πλαστικό κάθε μήνα από τη θάλασσα»

Πλέον συνεργάζονται με περισσότερα από 230 αλιευτικά σκάφη σε Ελλάδα και Ιταλία και συλλέγουν 15.000 κιλά πλαστικό κάθε μήνα από τη θάλασσα. Ακόμα, στα πλαίσια της πρόληψης, οι αλιείς με τους οποίους συνεργαζόνται παραδίδουν τα αλιευτικά εργαλεία που πλέον δε χρησιμοποιούν, αντί αυτά να καταλήξουν στα ΧΥΤΑ ή στη θάλασσα. Την τελευταία αλιευτική σεζόν, η Εναλεία έχει συλλέξει περισσότερα από 180.000 κιλά πλαστικού από τη θάλασσα μέρος των οποίων φροντίζουμε να ενταχθούν στην κυκλική οικονομία.

«Εχουμε αφαιρέσει από τη θάλασσα κομμάτια αεροσκάφους, καθίσματα λεωφορείων, υπολογιστές από τα 90s, φούρνο μικροκυμάτων, πλυντήρια, εκτυπωτές, στρώματα, καφετιέρες, σόμπες μέχρι και ένα μηχανάκι ολόκληρο»

Η δράση τους εκτείνεται σε πολλά σημεία της Ελλάδος, όπως στον Αργοσαρωνικό, τον Θερμαϊκό (στη Μηχανιώνα, τα Μουδανιά και την Αμμουλιανή), την Κρήτη, τη Σάμο, την Κέρκυρα, την Κύμη, την Κυλλήνη, τη Χαλκίδα, τον Πειραιά, την Πάτρα, την Καβάλα, την Αμοργό, την Αστυπάλαια, την Κεφαλονιά, την Ιθάκη αλλά και στο Ρίμινι και την Ανκόνα της Ιταλίας και πολλές φορές τους «σοκάρουν αντικείμενα που βγάζουν από τη θάλασσα».

Για παράδειγμα, εκτός από τα συνήθη αντικείμενα όπως δίχτυα φαντάσματα (ghost nets), πλαστικά μπουκάλια, λάστιχα αυτοκινήτων κτλ. έχουν βγάλει κομμάτια αεροσκάφους, καθίσματα λεωφορείων, υπολογιστές από τα 90s, φούρνο μικροκυμάτων, πλυντήρια, εκτυπωτές, στρώματα, καφετιέρες, σόμπες, μικρότερα σκάφη (πλαστικά και ξύλινα) μέχρι και ένα μηχανάκι ολόκληρο. Ακόμα, κατά τη δράση Journey to Ithaca που πραγματοποιήθηκε στην Ιθάκη σε συνεργασία με τη Healthy Seas με στόχο τον καθαρισμό ιχθυοκαλλιέργειας που είχε εγκαταλειφθεί πριν από 10 χρόνια, συλλέξανε τόνους βιομηχανικών υλικών από πλαστικούς σωλήνες, σχοινιά από νάιλον, τσιμεντόλιθους, πλαστικές σημαδούρες, μεγάλα σκουριασμένα μεταλλικά κομμάτια ακόμα και σφαιρίδια φελιζόλ τα οποία είχαν διασκορπιστεί και έφταναν ακόμα και μέχρι το γόνατο σε μερικά σημεία.

Στην ερώτηση τι κάνουν με τα απορρίμματα που συλλέγουν ο Λευτέρης απαντά: «Ο στόχος μας δεν είναι μόνο να καθαρίσουμε τη θάλασσα από το υπάρχον πλαστικό, αλλά και να φροντίσουμε να μην επιστρέψει. Για αυτό συνεργαζόμαστε με πιστοποιημένους οργανισμούς ανακύκλωσης, οι οποίοι αναλαμβάνουν την ανακύκλωση μεγάλου μέρους αυτών των απορριμμάτων και τη δημιουργία νέων προϊόντων. Συγκεκριμένα, τα πλαστικά μπουκάλια (PET) στέλνονται στην εταιρεία μόδας Ecoalf στη Μαδρίτη, όπου μετασχηματίζονται σε προϊόντα όπως σακίδια, τζάκετ και παπούτσια, ενώ τα χρησιμοποιημένα δίχτυα των αλιέων-αλλά και τα δίχτυα που συλλέγονται από τη θάλασσα- στέλνονται στον περιβαλλοντικό οργανισμό Healthy Seas, στην Ολλανδία, ο οποίος φροντίζει ώστε να μετασχηματιστούν σε νέα προϊόντα, όπως μαγιό και κάλτσες. Για τη διαχείριση και ανακύκλωση των υπόλοιπων πλαστικών, η Εναλεία συνεργάζεται με τις Ελληνικές εταιρείες ανακύκλωσης Antipollution & Skyplast, ενώ σε συνεργασία με τον οργανισμό Keep Sea Blue, πιστοποιείται η συλλογή του πλαστικού από τη θάλασσα, μέσω τεχνολογίας blockchain».

Συνεργασίες με άλλα κράτη και οργανισμούς

Η δράση Mediterranean Clean Up βρίσκεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Παράλληλα, πραγματοποιούν συνεργατικά και επιπλέον δράσεις στο πλαίσιο του έργου τους, όπως για παράδειγμα τις 4ήμερες δράσεις καθαρισμού που οργανώσανε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών, οι οποίες εντάσσονται στην διεθνή καμπάνια του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), «Clean Seas Campaign» και από όπου συλλέξανε 14.2 τόνους θαλάσσιων απορριμμάτων μόνο σε 4 ημέρες, σε 8 τοποθεσίες σε όλη την Ελλάδα.

Ακόμα, σημαντική εξέλιξη για την Εναλεία αποτελεί το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπέγραψαν με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το ΕΛΚΕΘΕ και τη Διεύθυνση Αλιείας, το οποίο αποσκοπεί στο συστηματικό καθαρισμό των θαλασσών από πλαστικό, στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, στην καταγραφή δεδομένων για τα πλαστικά στις θάλασσες και στην περιβαλλοντική ενσυναίσθηση αλιέων και κοινωνίας!

Η δράση Mediterranean Clean Up χρηματοδοτείται από τον πανελλαδικό δωρητή Ίδρυμα Κώστας Μ. Λεμός, και τους Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Πλωτό Μουσείο Νεράιδα, Nestlé, Global Ghost Gear Initiative (GGGI), Ίδρυμα Περιβάλλοντος Ιονίων Νήσων, ΚΟΝΒΑ, Pfizer, Nescafé, ΜΕΓΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ Α.Ε. Η δράση είναι υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής, και του Οργανισμού Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών.

Οι στόχοι της πρωτοβουλίας

Οι στόχοι της Εναλείας είναι η δημιουργία του μεγαλύτερου αλιευτικού στόλου για καθαρισμό της Μεσογείου θάλασσα και επέκταση του προγράμματος recycling & upcycling πλαστικών που προέρχονται από το βυθό της θάλασσας, η βελτιστοποίηση των δράσεων μας τόσο εσωτερικά στην Ελλάδα, όσο και εξωτερικά, διότι πλέον έχουμε επεκταθεί και στην Ιταλία και την Κένυα στην προσπάθεια της μείωσης της πλαστικής ρύπανσης σε παγκόσμιο επίπεδο και η συνέχεια της εκπαίδευσης αλιέων στον αλιευτικό τουρισμό, ώστε να διαδοθούν περαιτέρω οι πρακτικές βιώσιμες αλιείας πράγμα που ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της Εναλεία

Πόσο εύκολα θα αλλάξει η νοοτροπία μας ώστε να σταματήσουμε να πετάμε σκουπίδια;

Ο ιδρυτής της Εναλείας υπογραμίζει την ανάγκη για εκτενέστερη ενημέρωση του κόσμου, καθώς παρά τις κινήσεις  που γίνονται προς μια πιο “eco-friendly” κατεύθυνση σε πολλούς τομείς, υπάρχει ακόμα πολλή αμάθεια και  παραπληροφόρηση σχετικά με το περιβάλλον. 

«Το παγκόσμιο πρόβλημα των καθαρών θαλασσών δε λύνεται μόνο με το να βγάζουμε τα σκουπίδια από τη θάλασσα»

«Ακόμη, σαν άνθρωποι και σαν κοινωνία επαναπαυόμαστε και θεωρούμε ότι με την οποιαδήποτε καθημερινή “eco-friendly” κίνηση πράξαμε το καθήκον μας για την προστασία του περιβάλλοντος και, εν γνώσει μας ή και ασυνείδητα, αυξάνουμε άλλες δραστηριότητες που βλάπτουν τη φύση. Το παγκόσμιο πρόβλημα των καθαρών θαλασσών δε λύνεται μόνο με το να βγάζουμε τα σκουπίδια από τη θάλασσα, αλλά πρέπει να φροντίσουμε να μην τη ρυπαίνουμε με νέα. Η φιλοσοφία μας όμως δεν είναι να πούμε στον κόσμο τι πρέπει να κάνει, αλλά να του δείξουμε τι μπορεί να γίνει. Αν εμείς, μια ομάδα νέων μπορούμε να κινητοποιήσουμε εκατοντάδες αλιείς στη Μεσόγειο και στην Κένυα ώστε να συλλέγουν πλαστικό από τη θάλασσα, τότε ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει το δικό του θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και στις θάλασσες» καταλήγει.