Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, συζητάμε με τον Βαγγέλη Αυγουλά, δικηγόρο, κοινωνικό ακτιβιστή και ιδρυτή της ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια», ενός οργανισμού που έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας νέας συνείδησης γύρω από την αναπηρία στην Ελλάδα.
Μέσα από στοχευμένες δράσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, συμβουλευτική προσβασιμότητας και συνεργασίες με κορυφαίες επιχειρήσεις, η ομάδα του «Με Άλλα Μάτια» επιδιώκει να μετασχηματίσει τις αντιλήψεις, να ενισχύσει την ισότιμη συμμετοχή και να άρει τα εμπόδια που συναντούν καθημερινά τα ανάπηρα άτομα.
Ο Βαγγέλης Αυγουλάς μιλά για την ανάγκη στρατηγικής συμπερίληψης, τη συμβολή του ESG, τις κρίσιμες προκλήσεις που εξακολουθούν να υπάρχουν στη χώρα μας και τα σχέδια του οργανισμού για τη νέα χρονιά, αναδεικνύοντας πως η κοινωνική βιωσιμότητα περνά μέσα από την πραγματική συμμετοχή όλων.
- Είστε ένας άνθρωπος με μεγάλη κοινωνική δράση και παρουσία, που προωθεί καθημερινά τα αναπηρικά δικαιώματα. Θα ήθελα για αρχή να μας μιλήσετε για την ΑΜΚΕ που ιδρύσατε με την επωνυμία «Με Άλλα Μάτια». Ποιο είναι το όραμα και ποια είναι η συνεργασία σας με τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα;
Η ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια» ιδρύθηκε το 2018 με όραμα την εξάλειψη της υποεκπροσώπησης των ανάπηρων ατόμων στη δημόσια σφαίρα. Λειτουργεί με τη γνωμοδοτική υποστήριξη focus group ατόμων με εμπειρία στον χώρο της αναπηρίας, της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης. Αυτή η ομάδα συμπερίληψης απαρτίζεται από 40 άτομα, 22 εκ των οποίων είναι ανάπηρα.
Οι δράσεις μας προσανατολίζονται στους εξής άξονες:
- Συμβουλευτική συμπερίληψης και προσβασιμότητας
- Ενδυνάμωση ανάπηρων ατόμων και των οικογενειών τους
- Λειτουργία του προσβάσιμου, κοινωνικοπολιτικού portal, www.meallamatia.gr
- Υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την αναπηρία σε επίπεδο σχολείων, εταιρειών και ΟΤΑ
- Ψηφιακή και φυσική προσβασιμότητα
- Συμπεριληπτικές πολιτιστικές δράσεις και καμπάνιες ενημέρωσης
Οι συνεργασίες της ΑΜΚΕ αντανακλούν τις δυνατότητες και την εμπειρία της. Αυτό που με ικανοποιεί πραγματικά, όμως, είναι ότι όλο και περισσότερες μεγάλες εταιρείες επιλέγουν να συμπορευθούμε σε βάθος χρόνου στο κομμάτι της συμπερίληψης. Στο πλαίσιο της συμβουλευτικής που κάνουμε ενισχύουμε το κοινωνικό προφίλ της εταιρείας με πολύμηνη στρατηγική που περιλαμβάνει στοχευμένες δράσεις και εκπαιδεύσεις ώστε να αποφύγουμε εφήμερες και προσεγγίσεις “πυροτέχνημα».
Είναι σημαντικό πως οι εταιρείες έχουν καταλάβει ότι δεν αρκεί η τυπική εφαρμογή κανόνων και νομοθεσίας, αλλά η συμβουλευτική και οι κατευθύνσεις από ομάδα-εργασίας που απαρτίζεται από ανάπηρα άτομα, τελικούς χρήστες δηλαδή αυτών των υπηρεσιών. Σε επίπεδο συνεργασιών αυτό θεωρώ ότι μας ξεχωρίζει.
- Η έλευση του ESG στην εργασιακή κουλτούρα φιλοδοξεί να ενισχύσει την συμπεριληπτικότητα. Πώς κρίνετε την εξέλιξη αυτής της νέας πραγματικότητας μέχρι στιγμής; Έχει βοηθήσει στην πράξη στην εύρεση εργασίας για άτομα με αναπηρία και ποιες προκλήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν τα άτομα αυτά όταν μπουν στον επαγγελματικό στίβο;
Θεωρώ ότι η εισαγωγή του ESG στον εταιρικό κόσμο μπορεί να είναι θετική για τη συμπερίληψη αλλά οι αλλαγές δεν είναι αυτόματα ριζικές. Δεν αρκεί η νομοθεσία, οι νομικές υποχρεώσεις ή εφήμερες και ρηχές προσεγγίσεις. Χρειάζεται αλλαγή στην κοινωνική συνείδηση.
Διαφορετικά, χωρίς εκπαιδευμένο Τμήμα HR που να μπορεί να προσλάβει αξιοκρατικά ένα ανάπηρο άτομο και να του κάνει ισότιμο monitoring στη διάρκεια της εταιρικής του σταδιοδρομίας, καταλήγουμε στο φαινόμενο της «βιτρίνας». Στην πρόσληψη, δηλαδή, χωρίς πραγματική συμπερίληψη, απλά για νομοθετική κάλυψη ή/και λόγους εντυπωσιασμού.
Κατά τη γνώμη μου, αν τα εταιρικά στελέχη που λαμβάνουν αποφάσεις σε επίπεδο ESG δεν έχουν εκπαιδευτεί τα ίδια έτσι ώστε να εξοικειωθούν με τη διαφορετικότητα τότε καταλήγει το ESG να ταυτίζεται με την παλιά έννοια της «φιλανθρωπίας». Αυτό η κοινωνία, σήμερα, πλέον, ξέρει να το αναγνωρίζει και το αποδοκιμάζει.
Επειδή η σύγχρονη εταιρική κουλτούρα απαιτεί στρατηγικό πλάνο σε τέτοια θέματα, στην ΑΜΚΕ χαιρόμαστε που, πλέον, εταιρείες μας προσεγγίζουν και σχεδιάζουμε μαζί, βήμα-βήμα, ένα ολιστικό πλάνο προσέγγισης της αναπηρίας:
- τόσο εσωτερικά στην πρόσληψη, ενσωμάτωση και εξέλιξη ανάπηρων εργαζόμενων,
- όσο και στην υποδοχή, εξυπηρέτηση, ψηφιακή υποστήριξη και αλληλεπίδραση με ανάπηρους πελάτες και καταναλωτές.
Ακόμα και οποιοδήποτε motivational speaking μας ζητηθεί να κάνουμε, π.χ. στο κλείσιμο ενός συνέδριου, δε θα είναι ένα συγκινητικό story telling που θέλει απλά να δημιουργήσει συναίσθημα συνδεδεμένο με την αναπηρία. Φροντίζουμε να έχει εκπαιδευτική πλαισίωση ώστε φεύγοντας από την εταιρική εκδήλωση να μπορούν τα στελέχη να φαντάζονται την επόμενη μέρα με πραγματική συνύπαρξη.
Είναι αλήθεια ότι συχνά τα ανάπηρα άτομα συγκεντρώνουν πολλά τυπικά προσόντα αλλά υποαπασχολούνται λόγω στερεοτύπων, διακρίσεων και πολλαπλών εμποδίων. Αυτό λειτουργεί μειονεκτικά για τις εταιρείες που δεν εμπερικλείουν ανάπηρα άτομα στο δυναμικό τους. Άλλωστε, τα εργασιακά περιβάλλοντα που αντανακλούν την ανθρώπινη ποικιλομορφία αποδεδειγμένα πετυχαίνουν δύο φορές πάνω τους οικονομικούς τους στόχους, είναι έξι φορές πιο καινοτόμα και προβλέπουν έξι φορές περισσότερο τυχόν αλλαγές. Παράλληλα, είναι πιο ευέλικτα και αποδοτικά.
- Με αφορμή τη σημερινή ημέρα μπορείτε να αναφερθείτε στις βασικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν το 2025 στην Ελλάδα τα άτομα με αναπηρία; Αν έπρεπε να τις προτεραιοποιήσετε ποια θα έπρεπε να λύσει άμεσα το κράτος;
Θα δώσω ενδεικτικά παραδείγματα βγαλμένα μέσα από πτυχές της καθημερινής ζωής των ανάπηρων ατόμων στην Ελλάδα:
- Υποδομές και προσβασιμότητα: Πόσα πεζοδρόμια γύρω μας άραγε έχουν οδηγούς όδευσής τυφλών; Πόσοι χώροι εστίασης και ψυχαγωγίας έχουν ράμπα στην είσοδο και αναπηρική τουαλέτα;
- Ψηφιακός αποκλεισμός: Δεν υπάρχει πρόγραμμα εκπαίδευσης και κατάρτισης στις νέες τεχνολογίες για τα νεοτυφλοθέντα άτομα την ίδια στιγμή που τα προγράμματα ανάγνωσης οθόνης για τυφλά άτομα εγκαθίστανται δωρεάν στον υπολογιστή και το κινητό τους τηλέφωνο.
- Κοινωνική συνείδηση και στερεότυπα: Η αναπηρία γύρω μας, ακόμα και σήμερα, χρησιμοποιείται σαν να είναι βρισιά, προσβλητικά και υποτιμητικά. Ενώ είναι ταυτισμένη στερεοτυπικά με ανικανότητα.
- Ένταξη στην εργασία: Το πρόσφατο δελτίο τύπου του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ. αναδεικνύει τα πολύ χαμηλά ποσοστά απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, μόνο το 23,7% των ατόμων με αναπηρία ηλικίας 20-64 ετών ανήκει στο εργατικό δυναμικό, ενώ για τα άτομα με σοβαρή αναπηρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 18,4%.
- Έλλειψη συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων και υποεκπροσώπηση στη δημόσια ζωή: Αλήθεια πόσα ανάπηρα άτομα βλέπουμε καλεσμένα σε εκπομπές να μιλούν για κάποιο άλλο θέμα πέραν της αναπηρίας;
Σε κάθε ένα από τα παραπάνω μπορείτε να σκεφτείτε τις δυσκολίες της καθημερινότητας ενός ανάπηρου ατόμου ή και των οικογενειών μας.
Σε κάθε περίπτωση το γεγονός πως το δυσβάσταχτο κόστος της αναπηρίας δεν έχει υπολογιστεί τεκμηριωμένα ώστε το κράτος να υποστηρίζει εξατομικευμένα το κάθε άτομο επαρκώς, αυτό δημιουργεί πολίτες β’ κατηγορίας που εξαναγκάζονται θεσμικά να ζουν στο περιθώριο, με αποτέλεσμα να μην φτάσουν ποτέ το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Οι αποσπασματικές ενέργειες της Πολιτείας στη διαχείριση των αναπηρικών ζητημάτων αποδεικνύονται και από το ότι ο κάθε σχεδιασμός δε βασίζεται σε αυτό που λέμε «αλυσίδα προσβασιμότητας». Δηλαδή, το κάθε θετικό βήμα να συνδέεται με όρους προσβασιμότητας με το προηγούμενο και το αμέσως επόμενο, όπως κάθε αλυσίδα.
- Μιας και η χρονιά φτάνει στο τέλος της, τι στόχο θέτετε σε προσωπικό επίπεδο αλλά και σχετικά με το «Με Άλλα Μάτια» για τη νέα χρονιά και ποια είναι η ευχή σας;
Κάτι που απολαμβάνω στην εργασιακή μου καθημερινότητα είναι να επισκέπτομαι σχολεία σε όλη την Ελλάδα και να υλοποιώ μαζί με παιδιά προγράμματα για την αναπηρία. Η ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια» είχε την ευτυχία για το 2025 να έχει τη στήριξη από δύο μεγάλα ιδρύματα. Με χορηγία από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση πραγματοποιούμε επισκέψεις σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα με προσήλωση στην περιφέρεια, σε περιοχές και δήμους χαμηλού οικονομικού υπόβαθρου, σχολεία 2ης ευκαιρίας, ΕΠΑΛ, εσπερινά και ΙΕΚ. Παράλληλα, χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Αθηνάς Ι. Μαρτίνου καλύπτονται τα έξοδά μας για τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούμε στα ελληνικά νησιά. Δυστυχώς αυτή η στήριξη ολοκληρώνεται με το νέο έτος και βρισκόμαστε στην αναζήτηση άλλων πόρων.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα στα σχολεία υλοποιείται εθελοντικά από ανάπηρα άτομα, πανελλαδικά και εντελώς δωρεάν. Μέσα από έναν ειλικρινή διάλογο με τα παιδιά λύνονται απορίες για την καθημερινότητα της αναπηρίας και μαζί χτίζουμε τις βάσεις για μια πιο συμπεριληπτική πραγματικότητα.
Συνολικά έχουμε υλοποιήσει 910 εκπαιδευτικά προγράμματα για 6.300 εκπαιδευτικούς και 77.000 παιδιά. Κι ελπίζουμε να συνεχίσουμε να βρίσκουμε τη στήριξη που θα πολλαπλασιάσει εκθετικά τόσο αυτούς τους αριθμούς όσο και τη συμπεριληπτική νοοτροπία που καλλιεργούμε.
Προσπαθώντας να δώσουμε ουσιαστικό χώρο στη νέα γενιά να οραματιστεί και να δημιουργήσει μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία εκκινήσαμε, σε συνεργασία με τη Lamda Development, τον Πανελλαδικό Μαθητικό Διαγωνισμό Δημιουργίας & Έμπνευσης για τη Συμπερίληψη για μία πόλη που μας όλ@.
- Από τις εκδηλώσεις που διοργανώνετε ξεχωρίζει εδώ και χρόνια το πρωτοποριακό «Δείπνο στο Σκοτάδι». Πείτε μας λίγα λόγια γι’ αυτό.
Το «Δείπνο στο Σκοτάδι» επέστρεψε δυναμικά ως ένα team building και bonding εταιρικό event. Επαγγελματικές ομάδες δειπνούν μαζί μέσα στο απόλυτο σκοτάδι. Αφήνουν για λίγο την όρασή τους και επιτρέπουν στα εκπαιδευμένα άτομα που τους σερβίρουν να τους καθοδηγήσουν σε αυτό το ταξίδι αισθήσεων. Μέσα από την προσπάθεια να ανακαλύψουν νέους τρόπους για να διαχειριστούν κάτι τόσο καθημερινό, όπως ένα δείπνο, ανακαλύπτουν και τις δυνατότητες και την ευελιξία τους σε νέο πλαίσιο.
Έχουμε τη χαρά, μέχρι σήμερα, να έχουμε υλοποιήσει 21 δείπνα στο απόλυτο σκοτάδι, για 3.600 συνδαιτυμόνες σε 7 πόλεις της Ελλάδας!
Βρείτε περισσότερα για το «Δείπνο στο Σκοτάδι» και καλέστε μας να συνδιοργανώσουμε τη δράση για τη δική σας εταιρεία ή στη δική σας πόλη.
Ο Βαγγέλης Αυγουλάς μιλά για το όραμα της ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια», τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία το 2025 και τον ρόλο των επιχειρήσεων στη διαμόρφωση μιας βιώσιμης και ισότιμης κοινωνίας.