Η Ευρώπη πίστευε για χρόνια ότι τα δάση της θα αποτελέσουν έναν ισχυρό σύμμαχο στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Σήμερα όμως, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πιο σκληρή: τα δάση της ηπείρου, εξαντλημένα από πυρκαγιές, ξηρασίες και εντατική υλοτομία, απορροφούν πολύ λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα από το αναμενόμενο. Το πρόβλημα είναι τόσο σοβαρό, ώστε ανάγκασε τις κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης να «χαλαρώσουν» τον νέο κλιματικό στόχο για το 2040.
.
Οι υπουργοί Περιβάλλοντος των κρατών-μελών συμφώνησαν σε μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 90% έως το 2040 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Ωστόσο, προστέθηκε μια σημαντική «δικλείδα ασφαλείας»: εάν τα δάση, τα τυρφώνες και οι φυσικές εκτάσεις της Ευρώπης δεν καταφέρουν να απορροφήσουν τον αναμενόμενο όγκο CO₂, τότε ο στόχος μπορεί να αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Η παραδοχή αυτή έγινε επειδή πολλά κράτη προειδοποίησαν ότι οι φυσικοί απορροφητήρες άνθρακα της ΕΕ έχουν ήδη αρχίσει να υποχωρούν.
Η κατάσταση είναι δραματική: η απορρόφηση CO₂ από τα ευρωπαϊκά δάση και τη χρήση γης έχει μειωθεί σχεδόν κατά ένα τρίτο την τελευταία δεκαετία. Οι επιστήμονες καταγράφουν συνεχώς αυξανόμενες ξηρασίες, εντονότερους καύσωνες που εμποδίζουν την ανάπτυξη των δέντρων και πυρκαγιές που καταναλώνουν τεράστιες εκτάσεις. Το 2025, οι πυρκαγιές έκαψαν πάνω από ένα εκατομμύριο εκτάρια γης σε κράτη της ΕΕ — αριθμός-ρεκόρ.
Στη Φινλανδία, τα δάση από το 2021 εκπέμπουν περισσότερες εκπομπές από όσες απορροφούν. Στη Σουηδία, το λεγόμενο «κλιματικό απόθεμα δασών» έχει υποχωρήσει περισσότερο από 50% τα τελευταία 20 χρόνια. Παρά τις επιδόσεις αυτές, και οι δύο χώρες στήριξαν τον στόχο για μείωση εκπομπών κατά 90%, αλλά ταυτόχρονα προειδοποίησαν ότι δεν μπορούν να μειώσουν την υλοτομία χωρίς να υπάρξουν «σοβαρές οικονομικές συνέπειες». Στη Φινλανδία, ο κλάδος του ξύλου αντιστοιχεί σε σχεδόν το 20% των εξαγωγών, ενώ στη Σουηδία απασχολεί 140.000 εργαζόμενους.
Η πολιτική πίεση είναι εμφανής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει αλλαγές στην υπάρχουσα νομοθεσία για τον τομέα LULUCF (χρήσεις γης, αλλαγές χρήσεων γης και δασοπονία), ύστερα από επιστολές κυβερνήσεων που ζητούν μεγαλύτερη ευελιξία, ενώ στη διαπραγμάτευση του 2040 προστέθηκε ο λεγόμενος «emergency brake»: αν οι φυσικές εκτάσεις αποτύχουν, οι χώρες μπορούν να μειώσουν τον στόχο ή να χρησιμοποιήσουν ξένα carbon credits για έως και 5% του στόχου.
Το πρόβλημα είναι βαθύτερο: η κλιματική επιστήμη προτείνει λιγότερη υλοτομία και περισσότερη βιοποικιλότητα στα δάση. Η πολιτική όμως αναμετριέται με την οικονομία. Η Σουηδική Επιτροπή Περιβαλλοντικών Στόχων και η Εθνική Υπηρεσία Δασών προτείνουν μείωση της υλοτομίας κατά 10% και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των δέντρων πριν την κοπή. Ο κλάδος απαντά πως αυτό θα οδηγήσει σε πτώση παραγωγής έως και 6% και πιθανή απώλεια 7.200 θέσεων εργασίας.
Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια δύσκολη εξίσωση: χωρίς υγιή δάση, η κλιματική ουδετερότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί. Χωρίς υλοτομία, όμως, ολόκληρες περιφερειακές οικονομίες κινδυνεύουν. Το ερώτημα είναι πλέον πολιτικό: ποια πλευρά της εξίσωσης θα επιλέξει η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.
Πηγή: Reuters
Το πρόβλημα είναι τόσο σοβαρό, ώστε ανάγκασε τις κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης να «χαλαρώσουν» τον νέο κλιματικό στόχο για το 2040.