Το νερό βρίσκεται στο επίκεντρο της κλιματικής κρίσης – και όχι στην περιφέρειά της. Αυτό είναι το βασικό μήνυμα του Henk Ovink, εκτελεστικού διευθυντή της Global Commission on the Economics of Water, σε συνέντευξή του στο Reuters. Όπως το θέτει ωμά: το 90% των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εκδηλώνεται μέσω του νερού. Κι όμως, συνεχίζουμε να το αντιμετωπίζουμε ως ανεξάντλητο πόρο.
Με εμπειρία άνω της δεκαετίας στην παγκόσμια διακυβέρνηση υδάτων –μεταξύ άλλων ως ειδικός απεσταλμένος της Ολλανδίας για τα διεθνή υδάτινα ζητήματα– ο Ovink περιγράφει έναν υδρολογικό κύκλο «σε κρίση». Η κλιματική αλλαγή επιταχύνει την εξάτμιση, διαταράσσει τα μοτίβα βροχοπτώσεων και εντείνει τόσο τις πλημμύρες όσο και τις ξηρασίες. Τα στοιχεία είναι αμείλικτα: οι ακραίες ξηρασίες είναι σήμερα κατά 233% συχνότερες σε σχέση με πριν από 50 χρόνια, ενώ 2,5 δισ. άνθρωποι ζουν σε περιοχές με έντονη υδατική έλλειψη.
Το ανθρώπινο κόστος είναι εξίσου σοκαριστικό. Πάνω από 1.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν καθημερινά από αιτίες που σχετίζονται με μη ασφαλές νερό και αποχέτευση, ενώ γυναίκες και κορίτσια δαπανούν συνολικά περίπου 200 εκατ. ώρες την ημέρα για τη συλλογή νερού. Παρ’ όλα αυτά, το νερό παραμένει «τυφλό σημείο» στις περισσότερες οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις.
Ο Ovink εντοπίζει την ευθύνη στον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη οικονομία αντιμετωπίζει τα οικοσυστήματα: εγκιβωτισμός και φράγματα ποταμών, αποψίλωση δασών για γεωργία, υπεράντληση υδροφορέων για άρδευση, αδιάκριτη αστικοποίηση. Όλα αυτά υπονομεύουν την ποιότητα των εδαφών και τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια της παγκόσμιας υδροδότησης. Κι όμως, όπως παραδέχεται, η απλή καταγραφή της κρίσης δεν αρκεί για να κινητοποιήσει αλλαγή.
Γι’ αυτό η στρατηγική του στην GCEW εστιάζει στη μετατόπιση της συζήτησης από την καταστροφή στις ευκαιρίες. Η Επιτροπή προωθεί πέντε «κρίσιμες αποστολές» που συνδέουν τη βιώσιμη διαχείριση του νερού με οικονομικά βιώσιμα μοντέλα. Κεντρικό ρόλο παίζει η αναμόρφωση των συστημάτων τροφίμων: μικροάρδευση, όρια στις υδατικές απολήψεις, αναγεννητική γεωργία που βελτιώνει τη συγκράτηση νερού στο έδαφος. Παράλληλα, καλεί τις εταιρείες τροφίμων να επενδύσουν σε προϊόντα λιγότερο υδατοβόρα, μειώνοντας την εξάρτηση από τρόφιμα όπως το βοδινό κρέας, το ρύζι και οι ξηροί καρποί.
Ιδιαίτερη αιχμή ασκεί στις αγροτικές επιδοτήσεις. Μεταξύ 2021 και 2023, δημόσιο χρήμα ύψους 842 δισ. δολαρίων κατευθύνθηκε σε λιπάσματα και άλλες εισροές με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Αν αυτά τα κονδύλια λειτουργούσαν ως μοχλός αλλαγής –και όχι διατήρησης του status quo–, υποστηρίζει ο Ovink, θα μπορούσαν ταυτόχρονα να μειώσουν την πείνα, να προστατεύσουν τους φυσικούς πόρους και να παραμείνουν κερδοφόρα.
Το ίδιο σκεπτικό επεκτείνεται και πέρα από τη γεωργία: από την προστασία του «πράσινου νερού» στο έδαφος και τη βλάστηση, μέχρι την κυκλική οικονομία νερού και τη μείωση της υδατικής έντασης της καθαρής ενέργειας. Ακόμη και στόχοι με έντονο κοινωνικό πρόσημο –όπως να μη χάνει κανένα παιδί τη ζωή του από μη ασφαλές νερό έως το 2030–, ο Ovink τους βλέπει ως επενδυτική ευκαιρία. Το πρόβλημα, λέει, δεν είναι η έλλειψη αγοράς αλλά η έλλειψη επενδύσεων, παραπέμποντας σε έρευνες της Water.org που δείχνουν ποσοστά αποπληρωμής 98% σε μικροδάνεια για υποδομές ύδρευσης.
Κεντρική του ιδέα είναι ότι το νερό πρέπει να ενσωματωθεί σε όλες τις αποφάσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, μέσα από «συνασπισμούς των πρόθυμων». Παραδείγματα ήδη υπάρχουν: από τον CEO-led Water Resilience Coalition του ΟΗΕ μέχρι συμμαχίες που στοχεύουν στη μείωση των εκπομπών μεθανίου από τις ορυζώνες, μέσω πρακτικών που ταυτόχρονα εξοικονομούν νερό.
Το μάθημα, όπως το συνοψίζει, είναι συστημικό. Καμία επιχείρηση ή κοινότητα δεν μπορεί να «θωρακιστεί» μόνη της. Αν δεν επενδύσουμε σε εναλλακτικά μοντέλα που βλέπουν την οικονομία «μέσα από τον φακό του νερού», οι επιλογές θα στερεύουν – κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Πηγή: Reuters / Ethical Corporation Magazine
